ΕΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ MARCELLO VENEZIANI*:
«…ΖΗΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΗ ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ... ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ… …ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΑΙ ΟΛΩΝ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΗΘΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΟΥΜΕ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ, ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ, ΠΟΙΟΤΗΤΑ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ…»
Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ J.D.Vance έχει δίκιο να καταγγέλλει την απώλεια της ελευθερίας του λόγου στην Ευρώπη και την έλλειψη σεβασμού για το τι σκέφτονται οι απλοί άνθρωποι, ο λαός. Ομολογουμένως, ένα μεγάλο μέρος αυτής της ιδεολογικής λογοκρισίας είναι αγγλοαμερικανικό, αν και στην ηπειρωτική Ευρώπη είναι φορτωμένο με απώτερα κίνητρα και μικρές αντιστάσεις. Αλλά ο Βανς έχει δίκιο να μας θυμίζει ότι αυτή η απειλή δεν έρχεται από έξω, από τη Ρωσία και την Κίνα, αλλά από μέσα μας. Και είναι μια αποκήρυξη των ιδρυτικών αξιών της Ευρώπης, της ελευθερίας και της κυριαρχίας των λαών, άρα της δημοκρατίας.
Ως πολιτικός, ως Αμερικανός και ως του Τραμπ, ο Βανς είπε αυτό που έπρεπε να πει. Αλλά υπάρχει ένα βαθύτερο, και μακροπρόθεσμα πιο καταστροφικό, ερώτημα σχετικά με αυτή τη λογοκρισία και την ελευθερία που τίθεται υπό παρακολούθηση. Δεν είναι μόνο η ελευθερία του λόγου, και επομένως της γνώμης, που διακυβεύεται, και δεν είναι μόνο η απειλή και η καταστολή του κοινού αισθήματος των ανθρώπων- αλλά μια προοδευτική κένωση και εξαθλίωση της αξιοπρέπειας της σκέψης και όλων αυτών που συνηθίζουμε να αποκαλούμε πολιτισμό, κυκλοφορία των ιδεών, ποιότητα, ανθρωπισμό και κριτική νοημοσύνη. Η λογοκρισία, βέβαια, είναι πιο εμφανής όσο πιο εμφανής και έντονη είναι η απόκλιση ανάμεσα στους επιβαλλόμενους κανόνες και σε αυτό που πραγματικά λένε, σκέφτονται και αισθάνονται οι άνθρωποι. Αλλά υπάρχει μια ανησυχητική σχέση ανάμεσα σε αυτή τη λογοκριμένη γλώσσα, αυτή τη φυλασσόμενη ελευθερία, αυτό το βιασμένο κοινό αίσθημα και τη ραγδαία παρακμή της σκέψης, της κριτικής νοημοσύνης, της αραίωσης των ιδεών και της διαλεκτικής μεταξύ διαφορετικών θέσεων. Όταν φιμώνεις λέξεις, ιδέες και έργα, όταν τα βάζεις σε λουρί, στον ορθοπεδικό και διορθωτικό βραχίονα της ιδεολογίας, όταν δεν μπορείς καν να αντιμετωπίσεις ριζικά διαφορετική σκέψη ή παρελθούσα ιστορική εμπειρία που αποκλίνει αποφασιστικά από τον τρόπο ζωής μας, όταν σβήνεις τη θρησκευτική ευαισθησία από τον δημόσιο ορίζοντα και την ανάγεις σε οικείο και ιδιωτικό γεγονός, ενώ σε κοινωνικό επίπεδο επιβιώνει μόνο η θρησκεία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημιουργείς τις προϋποθέσεις για να καταστήσεις τη σκέψη, την ποιότητα του στοχασμού, την ιστορική μνήμη, τη θρησκευτική αίσθηση περιττή, ανέφικτη, λαθραία. Και αυτό δεν είναι μια απλή αναφορά αρχής: αρκεί να κοιτάξει κανείς γύρω του και να παρατηρήσει πόσο γρήγορα όλα όσα συνηθίζαμε να αναφέρουμε ως κουλτούρα, ως λογοτεχνικό πολιτισμό, την πορεία της φιλοσοφίας, την ικανότητα να θυμόμαστε και να αναθεωρούμε την ιστορία, την παράδοση, εξαφανίζονται από τον δημόσιο διάλογο, τη συζήτηση και την έρευνα.
Ακόμη και η επιστημονική έρευνα υπόκειται σε λογοκρισία αυτού του είδους. Αν τα αποτελέσματα των ερευνών για τους αναστολείς της εφηβείας, που έγιναν με δημόσιο χρήμα, έρχονται σε αντίθεση με την ιδεολογία των τρανσέξουαλ ή των lgtbq+ επειδή αποκαλύπτουν τις βλάβες της, ακυρώνονται, αποσιωπούνται- αλλά αυτό, αγαπητέ Vance, συμβαίνει ήδη στις ΗΠΑ και μόνο αντανακλαστικά στην Ευρώπη. Η αλήθεια (και η υγεία) υποτάσσεται στην ιδεολογία, όπως στις μέρες του κομμουνισμού.
Η ταχύτητα είναι εντυπωσιακή αυτού του αγώνα αποπολιτισμού και της αποδυνάμωσης της κριτικής σκέψης και της ικανότητας μνήμης. Όλα αυτά έχουν γίνει πιο γρήγορα, πιο διαδεδομένα και πιο αυτόματα από τότε που βασιλεύει η κατήχηση του woke, η κουλτούρα της ακύρωσης, η πολιτική ορθότητα και η υποτονική ευθυγράμμιση με αυτόν τον κανόνα. Πρέπει να υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δύο διαδικασιών, αν η παραβολή τους διαπλέκεται και διευρύνεται σε ενοχλητικό συγχρονισμό. Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι συστημικοί παράγοντες που συνεργάζονται σε αυτή την υποβάθμιση της κριτικής και σκεπτόμενης νοημοσύνης έναντι της τεχνο-πρακτικής νοημοσύνης: η απόλυτη κυριαρχία της αγοράς στη λογική του παγκόσμιου καπιταλισμού και της μαζικής κατανάλωσης και η απόλυτη κυριαρχία της τεχνολογίας στη λατρεία της Τεχνητής Νοημοσύνης και ενός μοναχικού, εικονικού κόσμου. Αλλά όλα αυτά είναι δυνατά επειδή οι υποτιθέμενες ελίτ, τις οποίες θα ήταν καλύτερο να αποκαλούμε διανοητικές ολιγαρχίες και επιτρόπους του πολιτισμού, τους ευρωπαίους θεσμικούς εκδικητές, έχουν υιοθετήσει αυτόν τον κώδικα και αυτό το δίκτυο απαγορεύσεων, απαγορεύσεων, ανομολόγητων λέξεων. Διότι η πρόοδος της αγοράς και της τεχνολογίας είναι εξωτερικοί παράγοντες για τον πολιτισμό- όταν όμως ακόμη και μέσα στην ακρόπολη του πολιτισμού, ανάμεσα στους επιτηρητές του, υπάρχει ένας δούρειος ίππος που κατεδαφίζει εκ των έσω την αξιοπρέπεια των ιδεών, την κυκλοφορία τους και την ποιότητα της σκέψης, τότε η παρακμή είναι μη αναστρέψιμη.
Φυσικά, ένας πολιτικός, ένας Αμερικανός, ένας Τραμπ δεν μπορεί να επικεντρωθεί σε αυτές τις ανώτερες και πιο σημαντικές πτυχές της Ευρώπης και να μείνει στις γενικές προϋποθέσεις, στην ελευθερία του λόγου και στο κοινό αίσθημα των ανθρώπων, δηλαδή στην αίσθηση της πραγματικότητας. Αλλά εμείς οι Ευρωπαίοι, εμείς οι στοχαστές της Ευρώπης και όχι οι πολιτικοί, πρέπει να σκεφτούμε όχι μόνο τη ζημιά στην ελευθερία, τη λαϊκή κυριαρχία και τη δημοκρατία, αλλά και τη ζημιά στην ποιότητα, τις ιδέες και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, ο οποίος πεθαίνει και δεν το αντιλαμβανόμαστε.
Στην πραγματικότητα, δεν μπορούμε να μεταφράσουμε τη σύγκρουση που λαμβάνει χώρα μόνο μέσα από το πλέγμα ελευθερία-ελευθερία, ή ακόμη και το πλέγμα ελίτ-άνθρωπος, διότι η αποπολιτισμοποίηση που λαμβάνει χώρα επηρεάζει επίσης, και ίσως πάνω απ' όλα, τις ελίτ και όχι μόνο τις μάζες, και δεν αφορά μόνο ένα ελευθεριακό ζήτημα, αλλά επενδύει το νόημα, το επίπεδο και την αποστολή ενός πολιτισμού, την κληρονομιά των ιστορικών, θρησκευτικών και φιλοσοφικών παραδόσεων, την κοσμοθεωρία.
Οι γνωρίζοντες αντιλαμβάνονται πώς και σε ποιο βαθμό ο πολιτιστικός ιστός της εποχής μας φτωχαίνει- οι πραγματικές συζητήσεις ιδεών αραιώνουν, οι προβληματισμοί που δεν συνδέονται απλώς με τις κραυγές της ημέρας εξαφανίζονται ήδη από τις εφημερίδες. Υπάρχει μια αίσθηση κενού, ανυπαρξίας, μοναξιάς, τα πάντα περιορίζονται στην παγκόσμια φλυαρία, στο αποκορύφωμα, στην παντομίμα της ημέρας, και δεν υπάρχει καθόλου περαιτέρω, ανώτερο ή υπόβαθρο. Υπήρχε πάντα ένα επίπεδο των ποπ μέσων ενημέρωσης, της πολιτικής, των ειδήσεων, του θεάματος- αλλά τότε υπήρχε και ένα επίπεδο προβληματισμού και πολιτισμού που τώρα έχει πρακτικά εξαφανιστεί, εν μέρει περιθωριοποιημένο, εν μέρει καμουφλαρισμένο στην καθημερινή ζωή- εν μέρει μειωμένο και ευτελισμένο επίσης στην πτυχή του κουτσομπολιού.
Μετά την ανυπακοή, και η άγνοια έχει γίνει αρετή, ένας τρόπος να συμβαδίζεις με την εποχή και κυρίως να μη χάνεις χρόνο με αυτές τις άσκοπες, άχρηστες ασκήσεις σκέψης- καλύτερα να κουβεντιάζεις, να αγοράζεις και να μένεις μακριά από αυτό το ναρκοπέδιο γεμάτο τόσες απαγορεύσεις. Εν ολίγοις, δεν χάνουμε μόνο την ελευθερία και την πραγματικότητα, αγαπητέ Βανς, αλλά και ό,τι πραγματικά έκανε την Ευρώπη και τον πολιτισμό μας ένα κορυφαίο σημείο που έδωσε στους Ευρωπαίους νόημα και προορισμό.
• Ο Μαρτσέλο Βενετσιάνι είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος. - Ο Marcello Veneziani είναι «ο δεξιός διανοούμενος»... Όπως λέει ο ίδιος σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Il Fatto Quotidiano, αρνήθηκε τη θέση του υπουργού Πολιτισμού. Και το έκανε αυτό γιατί «δεν έχει νόημα να σφαγιάζεται κανείς από τα μέσα ενημέρωσης, να καταστρέφει τη ζωή και την υγεία του για να συμμετέχει σε μια κυβέρνηση με τόσο συνεχιζόμενα χαρακτηριστικά. Ας το παραδεχτούμε: στην εξωτερική πολιτική είναι υποταγμένη στον αμερικανικό ατλαντισμό, στην εσωτερική πολιτική σμιλεύει τα κοινωνικά μέτρα με το σουγιά και είναι πάντα μάλλον υποταγμένη στις μεγάλες εξουσίες».
• «…Η πραγματική δυστυχία του παρόντος δεν είναι η πρόοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά η υποχώρηση της Ανθρώπινης Νοημοσύνης…».
