Η αλήθεια είναι πως έχω μια δυσκολία με τις βραβεύσεις, αλλά και τις επιδοκιμασίες γενικότερα. Δεν το λέω με μια επιτηδευμένη μετριοφροσύνη. Ξέρετε, όσοι έχουν μεγαλώσει σε περιβάλλοντα εξαιρετικά φειδωλά στις επιβραβεύσεις ή στις ενθαρρύνσεις, χάριν μιας παιδαγωγικής που έλεγε «να μην πάρουν τα μυαλά μας αέρα», νομίζω μπορούν να με καταλάβουν.

Είναι ένα τραύμα μου αυτό που, όσο κι αν θεωρώ πως έχω «δουλέψει» με τον εαυτό μου, παραμένει εκεί να με δυσκολεύει κάποιες φορές, ίσως όχι με τη συστολή που μου δημιουργούσε παλαιότερα.

Σε κάθε περίπτωση ήταν μια μεγάλη τιμή για μένα, αν και μπορώ να πω ότι αιφνιδιάστηκα μιας και τα μέλη της επιτροπής της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών κάπως «ανακάλυψαν» το βιβλίο μου και αυτό με συγκινεί ακόμη πιο πολύ.   

Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε και σας ενέπνευσε για να γράψετε αυτό το βιβλίο;

Νομίζω το βασικότερο κίνητρο για το γράψιμο αυτού του βιβλίου ήταν η ίδια η δουλειά μου τόσο σαν ακαδημαϊκός δάσκαλος, όσο και σαν θεραπευτής. Οι άνθρωποι του καιρού μας βασανίζονται πολύ, υποφέρουν πραγματικά στις πάσης φύσεως σχέσεις τους και βέβαια η οδύνη είναι πιο έντονη στις οικογενειακές αλλά και στις ρομαντικές/ερωτικές τους σχέσεις.

Όπως γράφω και στο βιβλίο, ζούμε πια σε μια κοινωνία μη σχέσης, σ’ έναν πολιτισμό της α-σχετίας. Και αυτό έχει και παραπέρα συνέπειες στον ανθρώπινο ψυχισμό καθώς είμαστε «φτιαγμένοι», ο εγκέφαλος μας είναι «φτιαγμένος», ως σχεσιακά/κοινωνικά όντα, οπότε η μη σχέση παραβιάζει στην πραγματικότητα την πιο βαθιά υπαρξιακή μας ανάγκη.

Σε ποιους απευθύνεται;

Το βιβλίο απευθύνεται σ’ αυτά τα «σπασμένα» εσωτερικά μας παιδιά που όλοι κουβαλάμε μέσα μας, αν και διαβάζεται από ενήλικες. Δεν ξέρω αν ακούγεται λίγο υπερβολικό, αλλά έγραψα το βιβλίο σαν μια κραυγή αγωνίας κυρίως για τα νέα παιδιά και τους νέους γονείς. Μια κραυγή αγωνίας για τον αγαπητικό τρόπο ύπαρξης που χάνουμε και αυτό είναι εντελώς αντίθετο με την ίδια τη βιολογία μας. Χρειάζεται, γράφω κάπου στο βιβλίο, να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας στην Αγάπη!

Από ποια οπτική προσεγγίζετε το θέμα των σχέσεων;

Το βιβλίο προσεγγίζει το ζήτημα της Αγάπης, της Σχέσης, της Σύνδεσης ή του Έρωτα -κάπως τα αντιλαμβάνομαι όλα αυτά σαν ένα- τόσο στο ατομικό, όσο και στο συλλογικό πεδίο.

Στο ατομικό πεδίο μπορούμε να δούμε τις δραματικές συχνά συνέπειες του αγαπητικού ελλείμματος ως ατομικό Τραύμα και στο συλλογικό πεδίο μπορούμε να αναγνωρίσουμε τους συστημικούς μηχανισμούς που έχουν «στηθεί» πραγματικά για να προκαλέσουν το ατομικό τραύμα.

Σε επίπεδο συλλογικού τραύματος -και αυτό αφορά πλέον όλο τον δυτικό κόσμο- ο ακραίος ατομοκεντρισμός έχει διαβρώσει την εξελικτική/βιολογική μας αλήθεια. Το πρόσωπο έχει μεταμορφωθεί σε περσόνα και ως εκ τούτου η υπαρξιακή ανάγκη για Σχέση μένει επώδυνα ανεκπλήρωτη.

Οπότε μας μένουν μονάχα οι ανακουφιστικοί περισπασμοί -από πάσης φύσεως εξαρτήσεις μέχρι παυσίπονα- που το Σύστημα προσφέρει με το αζημίωτο. Πρόκειται για έναν πολιτισμό που, αφού πρώτα μας τραυματίζει, μας πουλάει στη συνέχεια τα ανακουφιστικά παυσίπονα για να αντέξουμε την οδύνη του Τραύματος.  

Εάν η σχέση αποτελεί δώρο, γιατί καταλήγει να είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις και δυσκολίες στη ζωή μας;

Γιατί δεν πρόκειται στην πραγματικότητα για Σχέση. Πρόκειται για απλές συσχετίσεις ή ίσως καλύτερα για «χρήσεις» του Άλλου ή και του ίδιου του Εαυτού.

Ξέρετε, αν επιχειρήσουμε να διακρίνουμε ας πούμε τις επαγγελματικές από τις ερωτικές σχέσεις ένα καλό κριτήριο βρίσκουμε στο πού έγκειται η αξία της σχέσης. Στις επαγγελματικές σχέσεις η αξία βρίσκεται στο κοινό αποτέλεσμα που προσδοκούν οι μετέχοντες της σχέσης. Συνεταιριζόμαστε για παράδειγμα χάριν ενός κοινού οφέλους, ενός κέρδους, που ως τέτοιο βρίσκεται εκτός σχέσης.

Αντιθέτως σε μια ερωτική, αγαπητική σχέση, η αξία βρίσκεται στο ίδιο το γεγονός της σχέσης. Μπορούμε εύκολα νομίζω να αντιληφθούμε πόσο στις μέρες μας οι σχέσεις έχουν εκπέσει στην αναζήτηση κάποιου κοινού οφέλους.

Δεν αναφέρομαι αναγκαστικά σε σχέσεις όπως λέμε συμφέροντος ή κάποιου είδους οικονομικής συναλλαγής. Μιλώ για σχέσεις που έχουν απωλέσει την εγγενή τους αξία, τη χαρά της σχέσης και εκπίπτουν σε συσχετίσεις, όπως για παράδειγμα αντιμετώπισης της μοναξιάς ή μεγιστοποίησης της ηδονής ή διεκπεραίωσης του τραύματος των μελών της σχέσης, δηλαδή οι σχέσεις έχουν γίνει περίπου «επαγγελματικές». 

Τι χαρακτηρίζει τις σημερινές σχέσεις και πώς διαφέρουν από αυτές του παρελθόντος;

Νομίζω αυτή η διαφοροποίηση της αξίας της σχέσης είναι η πιο χαρακτηριστική σε σύγκριση με το παρελθόν. Ο ατομοκεντρικός τρόπος σκέψης έχει διεισδύσει πλέον και έχει κυριαρχήσει στον ανθρώπινο ψυχισμό. Γι’ αυτό και συχνά αντιλαμβανόμαστε, συνειδητά ή μη συνειδητά, τον αγαπημένο άλλο ως αντικείμενο στο οποίο «επενδύουμε» τις προσδοκίες μας με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούμε σε μια οποιαδήποτε οικονομική επένδυση.

Το ίδιο κάνουμε άλλωστε και απέναντι στον εαυτό μας τον οποίο επίσης αυτο-εκμεταλλευόμαστε, αναμένοντας κάποιου είδους ανταμοιβή. Η Σχέση για τη Σχέση έχει παραχωρήσει τη θέση της σ’ αυτήν την προσδοκία κάποιας αγαπητικής αντιμισθίας.

Πρόκειται, κατά την άποψη μου, για ενός είδους ανθρωπολογική/οντολογική μετάλλαξη. Γι’ αυτό και οι αγαπητικές σχέσεις ταλαιπωρούνται από τις τρεις κύριες αιτίες συγκρούσεων: τη φροντίδα που λαμβάνουμε/παρέχουμε, τον βαθμό που αξιώνουμε ή όχι τον Άλλο και ως εκ τούτων την ανάγκη μας για έλεγχο.

Τι σημαίνει καλή σχέση;

Στην επιστήμη της Ψυχολογίας έχουμε, ανάμεσα σε άλλες, μια καλά εδραιωμένη θεωρία των Σχέσεων, τη θεωρία της Τριγωνικής Αγάπης (Triangular theory of love) του Robert Sternberg.

Με βάση τη θεωρία αυτή μια αγαπητική σχέση είναι «καλή» στο βαθμό που ανταποκρίνεται σε 3 θεμελιώδη κριτήρια: (α) την εγγύτητα/οικειότητα, που έγκειται στη δυνατότητα να μοιραζόμαστε με τον Άλλο ακόμη και τις πιο σκοτεινές μας πτυχές (β)το πάθος, που ξεκινάει από ένα απλό χάδι ή μια αγκαλιά και φτάνει μέχρι το πάθος της σεξουαλικής επαφής και (γ) τη συνειδητή απόφαση μας για δέσμευση.

Στο βιβλίο αναλύεται διεξοδικά η θεωρία αυτή και η ανάγκη διαρκούς παρουσίας και των τριών αυτών κριτηρίων. Να πω μόνο εδώ εντελώς επιγραμματικά ότι η αποκάλυψη της ευαλωτότητάς μας, το «άνοιγμα» της εγγύτητας, είναι το πρωταρχικό βήμα για τη συγκρότηση μιας ουσιαστικής σχέσης.

Η αποκάλυψη της ανθρώπινης ευθραυστότητας μας είναι μια κλήση, ένα σπουδαίο κάλεσμα, για Σχέση. 

Από πού ξεκινάει η ικανότητά μας ή η έλλειψή της να δημιουργήσουμε καλές σχέσεις;

«Πες μου πώς αγαπήθηκες να σου πω πώς αγαπάς» γράφω κάπου μες στο βιβλίο. Δυστυχώς δεν έχουμε ακόμη στα σχολειά μας κάποιο μάθημα για τις σχέσεις, οπότε οι σχετικές αντιλήψεις μας διαμορφώνονται με βάση τις εμπειρίες -κυρίως τις πρώιμες εμπειρίες έως την ηλικία των τριών ετών- μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε.

Κάπως έτσι η ικανότητά μας ή η έλλειψή της να δημιουργήσουμε καλές σχέσεις εξαρτάται από τρία πρότυπα που βιώνουμε μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον: τη σχέση του παιδιού με την μητέρα, τη σχέση του παιδιού με τον πατέρα και βέβαια τη σχέση της μητέρας με τον πατέρα.

Δυστυχώς οι περισσότερες απ’ αυτές τις σχέσεις -και παρά την τεράστια επιστημονική γνώση που διαθέτουμε- είναι πλέον δυσλειτουργικές με αποτέλεσμα τον τραυματισμό του ψυχισμού. Για την ακρίβεια ο ψυχισμός δομείται -οι εγκεφαλικές συνάψεις διαμορφώνονται- με βάση αυτές τις πρώιμες τραυματικές εμπειρίες.

Όπως συνηθίζω να λέω, δεν είναι τόσο το Τραύμα που μας έχει συμβεί, για παράδειγμα το έλλειμμα φροντίδας ή η ανεκπλήρωτη υπαρξιακή ανάγκη για συναισθηματική σύνδεση, όσο αυτό που αναγκαστήκαμε σαν παιδιά να γίνουμε για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Και αυτό που χρειάστηκε πολύ συχνά να «γίνουμε» είναι να χάσουμε την επαφή με την αυθεντικότητα μας, δηλαδή να χάσουμε τη σύνδεση με τον ίδιο μας τον εαυτό και τα συναισθήματα μας.

Ποια είναι η πιο σημαντική σχέση που χρειάζεται να καλλιεργήσουμε και γιατί;

 Ίσως η ποπ «ψυχολογία», τόσο διαδεδομένη στις μέρες μας, να προτείνει τη σχέση με τον εαυτό μας ακολουθώντας την ανόητη ταυτολογία «να είσαι ο εαυτός σου!»…και σκασίλα σου!  

Εντούτοις η σχέση με τον ίδιο τον εαυτό, τον αληθινό εαυτό, μπορεί να είναι ένα προαπαιτούμενο σύνδεσης, αλλά δεν έχει και πολύ νόημα αν μείνει κανείς σε μια τέτοια αυτοαναφορική προτροπή. Ακούγεται κάπως σαν συναισθηματικός αυνανισμός!   

Θα πρότεινα κάτι άλλο: να διερευνήσουμε, με μια συμπονετική περιέργεια, τους τρόπους σύνδεσης -ή μάλλον μη σύνδεσης- στους οποίους εκπαιδευτήκαμε ήδη από την παιδική μας ηλικία. Να απελευθερωθούμε απ’ αυτούς τους δυσλειτουργικούς τρόπους, εντοπίζοντας δηλαδή το Τραύμα μας. Και στη συνέχεια να αναλάβουμε την ενήλικη ευθύνη της αγαπητικής ριψοκινδύνευσης σχέσης μ’ έναν άλλο άνθρωπο.

Γιατί δεν υπάρχει Σχέση χωρίς τη ριψοκινδύνευση να πληγωθούμε. Μόνο μια διαδικτυακή εφαρμογή γνωριμιών είχε κάνει διαφήμιση το κατ’ εξοχήν ανέραστο σλόγκαν «εδώ μπορείτε να ερωτευτείτε χωρίς να  πονέσετε».

Ακούγεται τόσο ανόητο σαν να λέει κανείς «εδώ μπορείτε να ζήσετε χωρίς πονέσετε!». Δεν υπάρχει αυτό. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς οδύνη και βέβαια αυτός δεν είναι λόγος για να αυτοκτονήσουμε. Αντιθέτως είναι λόγος για να απολαύσουμε την μία και μοναδική μας ζωή.

Τι εύχεστε στους αναγνώστες μας για τη νέα χρονιά;

Έχουν μια ευχή στην Κρήτη που πάντα με συγκινεί «Να πας πιο πέρα κι από κει που λυγίζουν τα γόνατα σου» και δεν εννοεί μόνο από άποψη γηρατειών. Εννοεί κυρίως πιο πέρα κι από εκεί που τα γόνατα λυγίζουν από φόβο. Ευχή λοιπόν να πάμε όλοι ένα βήμα πιο πέρα από εκεί που ορίζει ο φόβος μας.     

Ο Αντώνης Ανδρουλιδάκης θα συμμετέχει μαζί με άλλους εκλεκτούς ομιλητές στην Ημερίδα με θέμα: «Έφηβοι σε Διαδικτυακή σύνδεση – Κοινωνία σε συναισθηματική αποσύνδεση» που διοργανώνει το Κέντρο Πρόληψης Δίοδος την Δευτέρα, 27 Ιανουαρίου 2025, στις 18.00 στο Δημοτικό Θέατρο Ρόδου.

 ΑΠΟ: https://www.lotosmag.gr/antonis-androulidakis-psychologos-syggrafeas-synentefksi/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0afm8FT5zbUx7Kujo2MioNNloD-iOLzDfQWIUiTG5NY1BtzKuDB5WjbtQ_aem_-xkJOnd8DpvRfYO59H5ImQ                                    https://www.lotosmag.gr/antonis-androulidakis-psychologos-syggrafeas-synentefksi/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0afm8FT5zbUx7Kujo2MioNNloD-iOLzDfQWIUiTG5NY1BtzKuDB5WjbtQ_aem_-xkJOnd8DpvRfYO59H5ImQ