Η επιστολή ενός Παλαιστίνιου συγγραφέα, στον πιο επικίνδυνο φιλόσοφο της Δύσης, τον Σλαβόι Ζίζεκ για τη στάση που κράτησε των «ίσων αποστάσεων»

———-
Αγαπητέ Σλαβόι Ζίζεκ,

Δημοσιεύσατε ένα άρθρο στο οποίο ισχυρίζεστε ότι «Η πραγματική διαχωριστική γραμμή στο θέμα Ισραήλ-Παλαιστίνη» είναι μεταξύ των «φονταμενταλιστών» και στις δύο πλευρές και όλων εκείνων που πραγματικά επιδιώκουν την «ειρήνη», με το οποίο ζητάτε μια θέση που δεν επιλέγει μεταξύ της μιας ή της άλλης «σκληροπυρηνικής παράταξης». Παρά την εξίσωση και των δύο κατ’ αρχήν, αρχίζετε και τελειώνετε το άρθρο σας με μια ευθεία σκληρή καταδίκη της συμπεριφοράς της Χαμάς, αλλά ποτέ δεν έρχεστε να καταδικάσετε ρητά την άλλη «σκληρή παράταξη» για την ίδια ακριβώς συμπεριφορά. Αυτή η συμπεριφορά εξελίσσεται σταδιακά τα τελευταία 75 χρόνια. Ξεκινώ την απάντησή μου με ένα θεμελιώδες ερώτημα: ποιος είστε εσείς που μιλάτε;

Μιλάτε ως ένας αυστηρά δυτικός φιλόσοφος, δεσμευμένος σε ένα δυτικό πρόταγμα, διαβόητο για τη μακραίωνη παράδοση της «ηθικά παρεξηγημένης» αποικιοκρατίας που δεν έχει ακόμη τελειώσει, στο φθαρμένο παραμύθι όπου υπάρχουν πολιτισμένοι και του βάρβαροι; Αν ναι, τότε αποδέχομαι τη θέση σας και δεν έχω τίποτα να σας παραδώσω. Έχετε επιλέξει την πλευρά σας. Αν όμως μιλάτε ως φιλόσοφος, ως φορέας της αλήθειας, θα περίμενα την ελάχιστη ποσότητα κριτικής σκέψης στη θέση σας – πρώτα και κύρια προς τον πολιτικό κανόνα στον οποίο βασίζετε την αξιολόγηση, τη διορατικότητα και την έκκληση για δράση. Δεν θα περίμενα τίποτα λιγότερο από τον αστέρα της «κριτικής της ιδεολογίας», ο οποίος είναι αναμφίβολα πολύ έμπειρος στην ανίχνευση της εκτεταμένης βάναυσης εξουσίας της ιδεολογικής χειραγώγησης – ειδικά όταν οι περισσότερες κοινές δυτικές γεωπολιτικές προοπτικές για τη Μέση Ανατολή, είτε μέσω των μέσων ενημέρωσης είτε μέσω ιστορικών αφηγήσεων, έχουν συχνά αποδειχθεί αλλοιωμένες από τέτοιες χειραγωγήσεις.

Η βασική σας διαπίστωση σχετικά με την ιδεολογία ήταν ότι λειτουργεί ως τέτοια- δεν το πιστεύουμε, παρ’ όλα αυτά το κάνουμε, γεγονός που απεικονίζεται από εκείνη την κορυφαία στιγμή στην ταινία They Live, όπου κάτω από όλους αυτούς τους τολμηρούς, εντυπωσιοθηρικούς τίτλους υπάρχει μια βαθύτερη, πιο ανησυχητική διερεύνηση του θέματος. Μπορούμε να το δούμε αυτό στους τίτλους που διατυμπάνιζαν σε όλους τους εντυπωσιακούς τίτλους των δυτικών μέσων ενημέρωσης μετά την 7η Οκτωβρίου και τις υποτιθέμενες φρικαλεότητες – όπως βιασμοί, αποκεφαλισμένα μωρά και άλλες σφαγές τόσο ανείπωτες που επηρέασαν πολλούς αναγνώστες σε ένα προσωπικό ανθρώπινο επίπεδο.

Αυτές οι ενέργειες φαίνονται βαθύτατα αντιπολιτικές όταν αποδίδονται σε μια πολιτική παράταξη που διεξάγει έναν πόλεμο για δικαιοσύνη και απελευθέρωση – αυτό βέβαια, αν κάποιος είναι επαρκώς εξοπλισμένος ή ηθικά δεσμευμένος να τιμήσει το γεγονός ότι πρόκειται πράγματι για μια αντιστασιακή παράταξη, έστω και ως μια ήπια παροδική σκέψη.

Ορισμένοι από αυτούς τους βάναυσους ισχυρισμούς, όπως τα «αποκεφαλισμένα μωρά», διαψεύστηκαν από πολλούς, συμπεριλαμβανομένων των Ισραηλινών και του ίδιου του προέδρου των ΗΠΑ Μπάιντεν. Όλο αυτό το διάστημα, άλλοι ισχυρισμοί τουλάχιστον αμφισβητήθηκαν, και πολλοί αποκηρύχθηκαν από μαρτυρίες απελευθερωμένων Ισραηλινών ομήρων. Κάποιοι από αυτούς κατέθεσαν με τόλμη ότι οι άνθρωποι που συμμετείχαν στο μουσικό φεστιβάλ, για παράδειγμα, δεν εκτελέστηκαν από τη Χαμάς, αλλά μάλλον σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια ανταλλαγής πυρών, υπονοώντας ότι επρόκειτο για ισραηλινά πυρά, τα οποία δεν έδειχναν να ενοχλούνται από την παρουσία αμάχων στο διάβα τους. Με τέτοιες αντιφάσεις και όλη τη σκιαμαχία των μέσων ενημέρωσης, τα αληθινά γεγονότα των γεγονότων εκείνης της ημέρας παραμένουν άγνωστα.

Ωστόσο, υπάρχει μια έντονη επιμονή στην εξίσωση μιας παλαιστινιακής αντιστασιακής παράταξης που γεννήθηκε στο προφανές πλαίσιο της στρατιωτικής κατοχής, με το ISIS, παρά την αντικρουόμενη ιστορία τους και τους διαφορετικούς στόχους και ιδεολογίες. Αυτή η προσπάθεια, που χρονολογείται από τον πόλεμο στη Γάζα το 2014, παίχτηκε από τον Νετανιάχου για την προεκλογική εκστρατεία του δεξιού κόμματός του και απορρίφθηκε ήδη από Ισραηλινούς μελετητές ως διαστρέβλωση της πραγματικότητας που είχε ως στόχο να αποφύγει τις διαπραγματεύσεις. Από μια κριτική θέση, η αναβίωση αυτού του ισχυρισμού στο σημερινό πολιτικό κλίμα παρουσιάζεται ως άλλη μια κατάχρηση της αυξανόμενης ατμόσφαιρας ισλαμοφοβίας στη Δύση για να εξασφαλίσει άνευ όρων υποστήριξη στο Ισραήλ.

Η παραδοχή αυτή εγείρει αμφιβολίες όχι μόνο για την ακεραιότητα των μέσων ενημέρωσης αλλά και για ολόκληρο τον δυτικό πολιτικό μηχανισμό, καθώς βασίζεται σε μια μονόπλευρη επισήμανση ή απόρριψη των αντιστασιακών ομάδων ως καθαρή τρομοκρατία στο όνομα του Ισλάμ, ενώ επιμένει σε μια αντίπαλη αφήγηση πολιτικά δικαιολογημένης «αυτοάμυνας». Αν πρέπει να ληφθούν υπόψη αυτές οι αμφιβολίες -που θα έπρεπε- οι πολιτικές θέσεις, οι ιστορίες και τα συμφραζόμενα έχουν σημαντική σημασία. Αν απορρίψετε τη Χαμάς (και άλλες παρατάξεις αντίστασης) ως τρομοκρατία, δεν κινδυνεύετε να απορρίψετε μια ολόκληρη ιστορία ένοπλου παλαιστινιακού αγώνα ενάντια σε μια πλήρως οπλισμένη κατοχή;

Ξεκινάτε με μια διεκδίκηση για μια πορεία προς τα εμπρός μέσω του ιστορικού πλαισίου, ωστόσο ο ιστορικός σας προβληματισμός φαίνεται να αποβάλλει το μέρος στο οποίο η παλαιστινιακή αντίσταση καθορίζεται και διαμορφώνεται σε εθνικό επίπεδο. Η απόρριψη της αντίστασης ως τρομοκρατίας σημαίνει την πολιτική αποπλαισίωσή της και τη στέρηση από τους Παλαιστίνιους του βασικού δικαιώματος της πολιτικής οργάνωσης και προσδοκίας. Αυτό καθιστά το παλαιστινιακό υποκείμενο μηδενιστικό και οδηγεί σε λανθασμένες ερμηνείες, όπως η περίπτωση που προβάλλετε για την Ιντιφάντα της Ιερουσαλήμ το 2015 -που αναφέρεται ως «Ιντιφάντα των μαχαιριών»- ως βίαιη έκφραση απελπισίας. Μια τέτοια κοινωνιολογική προσέγγιση της πολιτικής απαιτεί σοβαρή εμβάθυνση.

Στις περιπτώσεις επιθέσεων αυτοκτονίας «μοναχικών λύκων», μπορεί να υπάρχει ένας μικρός αριθμός επιτιθέμενων που η κίνησή τους ήταν η οικονομική ή προσωπική απελπισία, αλλά οι περισσότεροι αφιερώνουν, στην πραγματικότητα, τις ενέργειές τους στο γενικό σχέδιο αντίστασης, συνήθως με τη μορφή γραπτής διαθήκης. Σε πολλές περιπτώσεις, αναλογιζόμενοι τις προηγούμενες αναρτήσεις αυτών των ατόμων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μόνο μετά το μαρτύριό τους οι πολιτικές τους προθέσεις αρχίζουν να αποκτούν νόημα. Τέτοιες τοπικές προσπάθειες αναγνωρίζουν το μικρό χρονικό περιθώριο για δράση σε αυτές τις πρωτοβουλίες. Λαμβάνουν πολύ καλά υπόψη τους τη φύση της ισραηλινής αστυνομίας, των στρατιωτών, των δυνάμεων ασφαλείας, ακόμη και του βαριά οπλισμένου πληθυσμού, ιδιαίτερα στην Ιερουσαλήμ – οι δυνάμεις αυτές είναι πάντα σε εγρήγορση και έτοιμες για βία – τόσο για να ασκήσουν όσο και για να λάβουν. Σε τέτοιες αντιπαραθέσεις ανταρτών, ακόμη και μια κραυγή «Ελεύθερη Παλαιστίνη» θα έθετε σε κίνδυνο την «αποστολή» τους. Αυτό είναι ένα βασικό πλαίσιο που όλοι οφείλουμε να γνωρίζουμε.

«Η αντίσταση είναι μια συνεχής βιώσιμη προσπάθεια». Αυτή η φράση επαναλαμβάνεται σε τοίχους γκράφιτι σε όλες τις παλαιστινιακές πόλεις και σε προφίλ σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Ενσωματώνει μια φιλοσοφία που επινόησε ο πιο διάσημος πνευματικός μάρτυρας της Παλαιστίνης, ο Basil al-Araj, μια φιλοσοφία που εξελίχθηκε σε θεωρία αντίστασης στην παλαιστινιακή εθνική κουλτούρα. Περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι μια πράξη αντίστασης θα αποδίδει πάντα στην εκπλήρωση των εθνικών στόχων, αν όχι στη δική σας ζωή, τότε στη ζωή των μελλοντικών γενεών. Δεν υπάρχει «θάνατος για χάρη του θανάτου», δεν υπάρχει “βία” που να στερείται πολιτικής μουσικής. Όλα είναι μια επένδυση της μεμονωμένης ζωής σε μια ελεύθερη συλλογική ζωή – Δηλαδή, μια διάχυση μέσα στο λαό.

Αυτό το δόγμα τονίζει την ιερότητα του συλλογικού ρόλου του ατόμου, μια κρίσιμη στάση στην απάντηση στη συστηματική καταστροφή της παλαιστινιακής ικανότητας για αυτοοργάνωση. Ο κοινωνιολόγος Johan Galtung επινόησε τον όρο «κοινωνιοκτονία» για να περιγράψει αυτό που εφαρμόζει το Ισραήλ στους Παλαιστίνιους, το οποίο περιλαμβάνει την καταστροφή της ικανότητάς τους για αυτοδημιουργία και αναψυχή ως κοινότητα. Αυτό θέτει τις βάσεις για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η θρησκευτική έννοια του «Τζιχάντ» ή του «ιερού πολέμου» έγινε σχετική, ακόμη και απαραίτητη, για την εθνική υπόθεση των Παλαιστινίων.

Η πανταχού παρούσα ανάγκη για έναν ισχυρότερο δεσμό ανάμεσα στον αγώνα για την απελευθέρωση και σε κάποιο υλικό άφθαρτο όπως η πίστη, γέννησε το «Τζιχάντ» ως μορφή αγώνα. Η πίστη προσδίδει στα άτομα την ανθεκτικότητα να διατηρούν μια συλλογική συναίνεση ακόμη και σε πολιτική απομόνωση, και το Τζιχάντ, στη βασική του γλωσσική σημασία, είναι «η άσκηση της μέγιστης δυνατής δύναμης και προσπάθειας». Ανατρέχοντας στο ιστορικό πλαίσιο, τόσο η Χαμάς όσο και η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ, οι εξέχουσες ισλαμικές παρατάξεις αντίστασης της Παλαιστίνης, δημιουργήθηκαν μετά την αποτυχία του αραβικού εθνικισμού και την ήττα του 1967. Για τους Παλαιστίνιους, η θρησκεία ήταν και συνεχίζει να λειτουργεί ως μια σταθερή δέσμευση στον αγώνα τους, μια ιερή διαθήκη προς την απελευθέρωση.

Αυτό μπορεί να διαφεύγει από τους δυτικούς παρατηρητές. Όπως επισημαίνει ο δημοσιογράφος Omar Al-Agha σε άρθρο του στο Al Jazeera, ο λόγος πίσω από την αδυναμία του Ισραήλ και της Δύσης να προβλέψουν τη Χαμάς έχει τις ρίζες του στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν πλήρως τις προθέσεις ενός πολιτικού «δογματικού μαχητή», ο οποίος αποτελεί τη βασική συνιστώσα της παλαιστινιακής αντίστασης. Ο αγώνας αυτός, όπως αποδίδει, πηγάζει από μια ιστορική μετατόπιση της δυτικής σκέψης. Η μετατόπιση αυτή χαρακτηρίζεται από την πεποίθηση ότι η δυτική κοινωνία ενσαρκώνει το αποκορύφωμα της ανθρώπινης ανάπτυξης και σηματοδοτεί την απομάκρυνση από θεολογικές εκτιμήσεις. Ο Al-Agha κάνει μάλιστα τη διάκριση μεταξύ δογματικών μαχητών και ιδεολογικών μαχητών που είναι γνωστοί στον δυτικό αναγνώστη ως «κομμουνιστές μαχητές». Η βασική τους διαφορά είναι το συστατικό της πίστης και η πίστη σε μια ανταμοιβή με τη μορφή της μεταθανάτιας ζωής.

Ωστόσο, περιπλέκω περαιτέρω αυτή τη διάγνωση εξετάζοντας τη σύνθεση αυτού του δόγματος με μια «οργανωμένη δομή», όπως ένα σχέδιο εθνικής αντίστασης, που σημαίνει το σχηματισμό μιας πολιτικής ομάδας. Αυτή η σύνθεση οδηγεί σε μια εξέλιξη στην αντίληψη του ατόμου για την ανταμοιβή – η ίδια η μορφή της ανταμοιβής δεν αλλάζει όσον αφορά τη μεταθανάτια ζωή, αλλά η πίστη στην ανταμοιβή υφίσταται μετασχηματισμό. Αρχικά θεμελιωμένη στην έννοια της ανταμοιβής της προσωπικής μεταθανάτιας ζωής, η πίστη αυτή εξελίσσεται ώστε να περιλαμβάνει μια ευρύτερη εθνική διάσταση, μια συλλογική ζωή που ξεκινά από τον θάνατο του μαχητή. Αυτή η «μετά θάνατον ζωή» γίνεται η πολιτική-γηινή ανταμοιβή, μια ευκαιρία για μια καλύτερη συλλογική ύπαρξη.

Αυτή η κοινωνιολογία μπορεί επίσης να ανιχνευθεί στο σχηματισμό και την ενεργοποίηση του «κοινού δωματίου για τις παλαιστινιακές παρατάξεις αντίστασης», όπου αριστερές και κομμουνιστικές παρατάξεις ενώνονται χέρι-χέρι με ισλαμικές παρατάξεις, αναστέλλοντας τις διαφορές (ακόμη και μεταξύ των ισλαμιστών), μέχρι αυτές να επιλυθούν πολιτικά μετά την απελευθέρωση. Επιπλέον, μια ανθρωπολογική ανάλυση του παλαιστινιακού και αραβικού «κοινού» της αντίστασης αποκαλύπτει ένα ποικίλο φάσμα ατόμων, που περιλαμβάνει φιλελεύθερους, χριστιανούς, άθεους, κομμουνιστές, queers και φεμινίστριες – μια σύνθεση που θυμίζει ένα «κοσμικό» πολιτικό πλήθος.

Αυτές και πολλές άλλες αναλύσεις καταρρίπτουν τις αφηγήσεις περί «φονταμενταλισμού» και «αντισημιτισμού», που υποστηρίζονται φαύλα από τη Δύση σχετικά με κάθε παλαιστινιακή προσπάθεια απελευθέρωσης. Δεν είναι μυστικό ότι ο δυτικός κόσμος έχει μετατραπεί σε ένα εχθρικό και ακόμη και βίαιο περιβάλλον για την ελευθερία της έκφρασης υπό το ψευδές πρόσχημα του αντισημιτισμού. Αυτές οι εικόνες βίας που εξαπολύονται σε φιλοπαλαιστινιακούς διαδηλωτές από τον κρατικό μηχανισμό στην Ευρώπη μοιάζουν πάρα πολύ με αυτές των ισραηλινών δυνάμεων σε Παλαιστίνιους διαδηλωτές. Όπως λέτε, καθηγητά Žižek, η βία σηματοδοτεί την αποτυχία της πατρικής εξουσίας, γεγονός που ανοίγει ένα ερώτημα: η Δύση ήθελε ποτέ οι Παλαιστίνιοι να προσεγγίσουν πολιτικά το πρόβλημα της κρατικής τους υπόστασης, ή μήπως η αφήγηση περί «φονταμενταλισμού» είναι μια προσπάθεια να ακυρωθούν οι αυτόνομες παλαιστινιακές φιλοδοξίες ως καθαρό μίσος και εξόντωση του εβραϊκού λαού;

Ακόμα και ισραηλινές φωνές θεώρησαν την άνευ όρων απελευθέρωση των αιχμαλώτων και την ανθρώπινη μεταχείριση που έτυχαν από το προσωπικό της Χαμάς, όπως κατέθεσαν στον Τύπο, ως ένδειξη ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες, ή ακόμα και οι πολιτικές συνομιλίες με τη Χαμάς, είναι δυνατές. Ωστόσο, τι θα σήμαινε αυτό για το «κράτος του Ισραήλ»; Και γιατί πρέπει να προηγείται οποιασδήποτε συζήτησης για «ειρήνη» η αποκλειστική καταδίκη της Χαμάς και όχι η αξιωματική άνευ όρων καταδίκη της ζωής υπό το κράτος της βίας; Όταν οι διεθνείς συμφωνίες νομιμοποιούν την αντίσταση, γιατί πρέπει να εξαιρείται η νομιμότητα της παλαιστινιακής πολιτικής αντίστασης, ακόμη και από τις πιο κριτικές φωνές που υπάρχουν στη Δύση;