Περί Αϊ-Βασίλη ή Αγίου Βασιλείου. Ναι, υπάρχει και δεν φορούσε ποτέ κόκκινη στολή και σκουφάκι. Είναι ο Μέγας Βασίλειος της Ελληνορθοδόξου εκκλησίας ένας απ' τους τρείς ιεράρχες με καταγώγη την Νεοκαισάρεια του Πόντου όπου γεννήθηκε το 330μ.Χ. Σπούδασε Ρητορική, Φιλοσοφία, Αστρονομία, Γεωμετρία, Ιατρική, Φιλολογία και Φυσική στην Καισάρεια, στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα στην περίφημη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στην Καισάρεια της Καππαδοκίας και το 370 έγινε επίσκοπος της. Η φιγούρα του ψεύτικου βορειοευρωπαίου και βορειοαμερικανού εμπορικού κόκκινου Santa Claus( ή στην αρχή Άγιου Νικόλαου πράσινου) έφτασε στην αστική κυρίως τάξη της ελληνικής κοινωνίας, τη δεκαετία 1950-1960 από τους μετανάστες, μέσω των ευχετήριων καρτών. Ο Άγιος Βασίλειος γνωστός κυρίως για τη φιλανθρωπία του και γιατί φρόντιζε πάντα όσους είχαν την ανάγκη του.
Το έθιμο της βασιλόπιτας είναι πολύ παλαιό, προέρχεται από εκείνο το τελούμενο στην αρχαία εορτή των «Κρονίων» (των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων») που παρέλαβαν οι Φράγκοι, από τους οποίους και προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα και της ανακήρυξης ως «Βασιλιά της βραδιάς» αυτού που το έβρισκε. Κατά άλλο έθιμο, αντί νομίσματος, έβαζαν φασόλι και ο εβρισκών γινόταν “φασουλοβασιλιάς”. Το κόψιμο στις βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν, εξέλιξη του γνωστού και λαϊκού εθίμου στις πρωτοχρονιάτικης πίτας. Στην αρχαιότητα υπήρχε το έθιμο του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές οι αρχαίοι Έλληνες πρόσφεραν στις θεούς στα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια, όπου βάζαν νόμισμα όπως και τώρα, βέβαια στις παλιές οικογένειες των χωριών στις λαχανόπιτες, κρεατόπιτες αυτές είχαν για βασιλόπιτες έβαζαν καρπούς, σπόρους ανάλογα την δουλειά της οικογένειας. Η θρησκευτική παράδοση συνδέει την Βασιλόπιτα με την προσωπικότητα του Μεγάλου Βασιλείου, στον οποίο οφείλει και το όνομά της, όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισάρεια. Τότε διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία και τα χρήματα αυτά θα τα έπαιρνε επιστρέφοντας για την Κωνσταντινούπολη.
Έτσι, οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να δώσουν ό,τι είχε ο καθένας σε χρυσαφικά και νομίσματα. Όμως ο Ιουλιανός σκοτώθηκε άδοξα σε μια μάχη με τους Πέρσες και δεν ξαναπέρασε απ' την Καισάρεια. Τότε ο Άγιος Βασίλειος έδωσε εντολή από τα μαζεμένα χρυσαφικά τα μισά να δοθούν στους φτωχούς, ένα μικρό μέρος στις ανάγκες των ιδρυμάτων της ‘’Βασιλειάδας’’ και τα υπόλοιπα τα μοίρασε στους κατοίκους με ένα πρωτότυπο τρόπο: έδωσε εντολή να ζυμώσουν μικρά ψωμιά και σε κάθε ένα τοποθέτησε μέσα από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό και κατόπιν τα μοίρασε στα σπίτια. Έτσι τρώγοντας οι κάτοικοι τα ψωμιά έβρισκαν μέσα κάποιο από τα αφιερωθέντα τιμαλφή του. Με τον τρόπο αυτό γεννήθηκε το έθιμο της πίτας που ονομάσθηκε Βασιλόπιτα, στην οποία βάζουμε ένα φλουρί. Άλλο ένα έθιμο με ρίζες βαθιές που σήμερα ευτελίστηκε και έγινε μέσο κοινωνικών εκδηλώσεων κάθε λογής μέχρι και δυο μήνες μετά την Πρωτοχρονιά. Αυτά τα ολίγα...
Φωτό. : Στην μαρτυρική Ελληνική Καππαδοκία είχαν τον χορό του “Εζ Βασίλη” πρωτοχρονιάτικο έθιμο από τα Φάρασα. Ενάς τελετουργικός χορός προς τιμήν του Αγιού, όπου οι χορευτές, κρατάνε κερία ή φαναριά και πήγαιναν ως χορευτική προσκυνηματική πομπή γεμάτη κατάνυξη στο σπήλαιο του Αϊ-Βασίλη.
«Χυτάτε να υπάμε σσόν Ε-Βασίλη,
Να γκρεμάσωμεν τα κρέτε σο σίδι
Έσσυρεν δαζι δώξεν δζαι α γεσίλι,
Τε χτες της εβίτζα σον Ε-Βασίλη.
