Ο θάνατος του Alberto Magnaghi αφήνει ένα τεράστιο κενό, ακόμα κι αν η φωνή του θα συνεχίσει να μας καθοδηγεί στην οικοδόμηση ενός άλλου είδους διαβίωσης, όπως έκανε εδώ και χρόνια μέσα από την έρευνα και τη δέσμευση με την οποία μας έδειξε τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε για την ανοικοδόμηση τη σχέση μεταξύ επικράτειας και κοινότητας.
Ήταν αρχιτέκτονας και πολεοδόμος ικανός, μέσα από τις μελέτες και τα έργα του, συνοδευόμενα από όμορφα σχέδια, να προτείνει λύσεις για οικολογικό χωροταξικό σχεδιασμό. Από το νατουραλιστικό πάρκο εξόρυξης του Gavorrano, με την ανάκτηση των παλαιών λατομείων και τη δημιουργία του μουσείου βράχου, στο έργο ανάπλασης του ποταμού Seveso, στο πάρκο του ποταμού Valdarno Empolese, στα πολλά ρυθμιστικά σχέδια, σχέδια τοπίου και παρεμβάσεις αποκατάστασης , υπέδειξε πώς ήταν δυνατή η επέμβαση στο έδαφος με στόχο την προστασία του.
Παράλληλα με τη δραστηριότητά του ως σχεδιαστής, ξεδιπλώθηκε μια μακρά διαδρομή έρευνας που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 με τη δημοσίευση της Città fabbrica, η οποία προσδιόριζε την έκβαση του φορντιστικού καπιταλισμού στη μεγάλη αστική συγκέντρωση, μέχρι τον ορισμό της νεοφιλελεύθερης μητροπολιτικής επικράτειας. ροές οικονομικές και ολοένα και πιο τεράστιες διαδικασίες αποεδαφικοποίησης της οικονομίας.
Τον θυμόμαστε όταν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ήταν ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της εποχής του νεοδημοτισμού και της εδαφικής αυτοδιοίκησης. Τότε γεννήθηκε το δίκτυο των νέων δήμων και δοκιμάστηκαν οι πρώτοι συμμετοχικοί προϋπολογισμοί, ενεργοποιήθηκαν χώροι και πρακτικές για τη δημιουργία μοντέλων αυτοδιοίκησης για αυτοβιώσιμη τοπική ανάπτυξη.
«Η πρόκληση του Νέου Δήμου είναι να οικοδομήσει συνειδητή, χωρίς αποκλεισμούς, εξεγερτική δημοκρατική ιθαγένεια, να σχεδιάσει και να χτίσει την ευημερία στην πόλη και στην επικράτεια σύμφωνα με κοινωνικά κοινά μελλοντικά σενάρια. και για να γίνει αυτό ο δήμος ενεργοποιεί θεσμούς νέας τοπικής συμμετοχικής δημοκρατίας, δίνοντας φωνή και χώρο για την επίλυση των συγκρούσεων. όχι μόνο ενάντια στις εξευτελιστικές τοπικές επιπτώσεις των εξωγενών αναπτυξιακών μοντέλων, αλλά για τη δημιουργία ενός νέου κοινωνικού δεσμού, μορφών αυτοδιοίκησης και αυτοπαραγωγής της δικής του επικράτειας σε μακροχρόνιες και βιώσιμες μορφές, υποτάσσοντας την οικονομία και την αγορά στην κοινωνική ευημερία» γράφει στο «Ο χάρτης του νέου δήμου: φορείς και μορφές δημόσιου χώρου». Κάποιες εμπειρίες που γεννήθηκαν εκείνη την περίοδο κατάφεραν να φέρουν σπόρους άμεσης δημοκρατίας στη διακυβέρνηση των τοπικών κοινωνιών.
Στη συνέχεια, τα πιο πρόσφατα χρόνια, με τον ακριβή εντοπισμό της καταστροφής των τοπικών οικοσυστημάτων σε πλανητικό επίπεδο και την κατασκευή μεγαλουπόλεων με περισσότερους από είκοσι εκατομμύρια κατοίκους που γεννήθηκαν ταυτόχρονα με την εγκατάλειψη των αγροτικών περιοχών, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τη γέννηση του τον οικολογικό εδαφικό χαρακτήρα, με αναγνώριση τοπικών, ιστορικών, ανθρώπινων και οικοσυστημικών αξιών για την επιδίωξη της βιωσιμότητας και την υπέρβαση της αντίθεσης μεταξύ πόλης και υπαίθρου. Ένας νέος τρόπος κατοίκησης του κόσμου, βασισμένος στην περιβαλλοντική φροντίδα και την αναγνώριση της ιστορίας των τόπων. Θεωρίες που αναπτύχθηκαν από τη σχολή πολεοδομικού και εδαφικού σχεδιασμού της Φλωρεντίας, που γεννήθηκε υπό την καθοδήγησή του, τον ιδρυτικό πυρήνα της Società dei Territorialiste e delle Territorialiste ONLUS, στην οποία αφιέρωσε τη δέσμευσή του μέχρι το τέλος.
Είναι ο νέος πολεοδομικός σχεδιασμός που γεννιέται από τις στάχτες της πειθαρχίας που σφαγιάστηκε από συνεννόηση, από μίσθωση γης, με ελάχιστα πρότυπα που αχρηστεύονται μπροστά στην υπερχείλιση μπετόν και ασφάλτου. Τα έγχρωμα σχέδια με τις λειτουργικές ζώνες δίνουν τη θέση τους σε κοινοτικούς χάρτες, οι οποίοι αναφέρουν την πολυπλοκότητα της περιοχής που χτίστηκε από ανθρωπικούς, φυσικούς, ιστορικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες. Μαζί με τους κατοίκους, που είναι οι πιθανοί φορείς της οικολογικής μετατροπής των τρόπων παραγωγής και αναπαραγωγής της ζωής, επανατοποθετούνται οι τοπικές οικονομίες, που αποτελούνται από μικρές αλυσίδες εφοδιασμού, βιοτεχνίες, ενεργειακές κοινότητες, αμοιβαία ευημερία, επαναχρησιμοποίηση δημόσιων χώρων. Η «ευαισθητοποίηση του τόπου» γίνεται το βασικό εργαλείο για τον σχεδιασμό οποιουδήποτε μετασχηματισμού.
Στο επίκεντρο της οικο-εδαφικής προοπτικής βρίσκεται το ζήτημα της διαβίωσης, που θα ανασυγκροτηθεί μέσω της αξιοποίησης του τι επιτυγχάνεται στις τοπικές κοινωνίες, με ενώσεις και δίκτυα παραγωγών. Και έτσι οι χάρτες υποδεικνύουν εμπειρίες εύθυμης οικονομίας, υποδοχής μεταναστών, αναγέννησης εγκαταλελειμμένων χωριών, υπεύθυνου τουρισμού, κοινής διαχείρισης χώρων. Το τοπικό έργο γίνεται το εμπόδιο για την άπειρη αστικοποίηση του κόσμου και την καταστροφή του.
Ο Alberto Magnaghi, μαζί με την κοινότητα των μελετητών με τους οποίους συνεργάστηκε, μας δίδαξε πώς να φροντίζουμε τον κόσμο ξεκινώντας από περιοχές και τόπους, γεμάτους μνήμη και γνώση. Αντιμέτωποι με τη βαθιά παγκόσμια οικολογική κρίση που βιώνουμε, θα μας λείψει η ουτοπική ενέργεια και η επαναστατική της δύναμη να φανταστούμε το μέλλον μας.
(22 Σεπτεμβρίου 2023)
……………………… - …………………………
Από το ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΦΛΩΡΕΝΤΙΑΣ:
Ο Alberto Magnaghi μας άφησε σήμερα, στο Langhe του, στην επικράτειά του που, με τους λόφους Chianti όπου έζησε για δεκαετίες, αγάπησε βαθιά.
Γεννήθηκε στο Τορίνο στις 8 Ιουνίου 1941, όπου αποφοίτησε από την αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο του Τορίνο.
Ομότιμος Καθηγητής Τεχνικής και Πολεοδομίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, όπου δίδαξε ως τακτικός καθηγητής από το 1989, αρχικά Χωροταξία, και στη συνέχεια Ανάλυση πολεοδομικών και εδαφικών δομών, μέχρι τη συνταξιοδότησή του.
Ένα σπουδαίο κριτικό και καινοτόμο μυαλό στον ιταλικό πολεοδομικό σχεδιασμό, ίδρυσε και τροφοδότησε με τις ιδέες του, τις έρευνές του και τα σχέδιά του το Territorialist School, που έχει γίνει διεθνές σημείο αναφοράς, και το Società dei Territoriisti Onlus, που εκδίδει τώρα το σχετικό περιοδικό .
Στη Φλωρεντία ίδρυσε και διηύθυνε το Εργαστήριο Οικολογικού Σχεδιασμού Οικισμών (LAPEI), το πρώτο διδακτορικό στον Χωροταξικό Σχεδιασμό και τα προγράμματα σπουδών (τριετή και μεταπτυχιακό) στον Χωροταξικό Σχεδιασμό, στα κεντρικά γραφεία της Unifi στην Έμπολη.
Το Τμήμα Αρχιτεκτονικής, ανακοινώνοντας τoν θάνατό του, γνωρίζει ότι χάνει μία από τις πιο σχετικές πολιτιστικές και ηθικές αναφορές του στον τομέα της εδαφικής διακυβέρνησης.
