( 14.01.23 )
Ο ανθρωπολόγος και ιστορικός Emmanuel Todd έγραψε το δοκίμιο «Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει», όπου υποστηρίζει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι η έναρξη του τρίτου παγκοσμίου πολέμου και πως ο πόλεμος αυτός δεν είναι μόνο στρατιωτικός και οικονομικός αλλά και ιδεολογικός και πολιτιστικός.
Όπως λέει ο ίδιος σε συνέντευξή του στην γαλλική εφημερίδα Le Figaro:
«…Πήγαμε σε αυτόν τον πόλεμο με την ιδέα ότι ο ρωσικός στρατός ήταν πολύ ισχυρός και ότι η οικονομία του ήταν πολύ αδύναμη. Νομίζαμε ότι η Ουκρανία θα συντριβόταν στρατιωτικά και ότι η Ρωσία θα συντριβόταν οικονομικά από τη Δύση. Όμως έγινε το αντίστροφο. Η Ουκρανία δεν συντρίφτηκε στρατιωτικά ακόμα κι αν έχασε το 16% της επικράτειάς της… Η Ρωσία δεν συντρίφτηκε οικονομικά. Την ώρα που σας μιλάω, το ρούβλι έχει κερδίσει 8% έναντι του δολαρίου και 18% έναντι του ευρώ από την ημέρα πριν από την έναρξη του πολέμου. Υπήρχε λοιπόν ένα είδος παρεξήγησης. Αλλά είναι προφανές ότι η σύγκρουση, πέρασε από έναν περιορισμένο εδαφικό πόλεμο σε μια παγκόσμια οικονομική αντιπαράθεση, μεταξύ ολόκληρης της Δύσης αφενός και της Ρωσίας που υποστηρίζεται από την Κίνα αφετέρου, έχει γίνει -δηλαδή- ένας παγκόσμιος πόλεμος.».
Η Δύση εμπλέκεται στον πόλεμο στρατιωτικά, γιατί «παρέχει όπλα», και οικονομικά αφού οι Ευρωπαίοι νιώθουν στο πετσί τους τις συνέπειες από τον πόλεμο «μέσω του πληθωρισμού και των ελλείψεων.».
«Ο Πούτιν έκανε ένα μεγάλο λάθος» υποστηρίζει ο Todd, γιατί θεώρησε την Ουκρανία «ως μια κοινωνία σε παρακμή και μια υπό διαμόρφωση «αποτυχημένη πολιτεία»» και «ότι αυτή η σε αποσύνθεση κοινωνία θα κατέρρεε με το πρώτο σοκ... Αλλά αυτό που ανακαλύψαμε, αντίθετα, είναι ότι μια κοινωνία σε αποσύνθεση, εάν τροφοδοτείται με οικονομικούς και στρατιωτικούς πόρους από το εξωτερικό, μπορεί να βρει στον πόλεμο έναν νέο τύπο ισορροπίας, ακόμη και έναν ορίζοντα, μια ελπίδα. Οι Ρώσοι δεν μπορούσαν να το προβλέψουν. Κανείς δεν μπορούσε.».
«…συμφωνώ -λέει ο Todd- με την ανάλυση του Αμερικανού «ρεαλιστή» γεωπολιτικού John Mearsheimer. Ο τελευταίος έκανε την ακόλουθη παρατήρηση: Η Ουκρανία, της οποίας ο στρατός είχε καταληφθεί από στρατιωτικούς του ΝΑΤΟ (Αμερικανούς, Βρετανούς και Πολωνούς) τουλάχιστον από το 2014, έγινε επομένως de facto μέλος του ΝΑΤΟ και οι Ρώσοι είχαν ανακοινώσει ότι δεν θα ανεχτούν ποτέ μια Ουκρανία-μέλος του ΝΑΤΟ. Οι Ρώσοι επομένως (όπως μας είπε ο Πούτιν μια μέρα πριν την επίθεση) κάνουν έναν αμυντικό-προληπτικό πόλεμο. Ο Mearsheimer πρόσθεσε ότι δεν θα είχαμε κανένα λόγο να χαιρόμαστε με τις όποιες δυσκολίες των Ρώσων γιατί αυτό είναι υπαρξιακό ζήτημα για αυτούς, και όσο πιο δύσκολο γινόταν, τόσο πιο δυνατά θα χτυπούσαν. Η ανάλυση φαίνεται να ισχύει […]».
Όμως «ο Mearsheimer, σαν καλός Αμερικανός, υπερεκτιμά τη χώρα του. Θεωρεί ότι, αν για τους Ρώσους ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι υπαρξιακός, για τους Αμερικανούς είναι μόνο ένα «παιχνίδι εξουσίας» μεταξύ άλλων… Το βασικό αξίωμα της αμερικανικής γεωπολιτικής είναι: «Μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε γιατί είμαστε προστατευμένοι, όντας μακριά, ανάμεσα σε δύο ωκεανούς, δεν θα μας συμβεί ποτέ τίποτα... Αυτή όμως είναι μία ανεπαρκής ανάλυση… Η Αμερική είναι εύθραυστη. Η αντίσταση της ρωσικής οικονομίας σπρώχνει το αμερικανικό αυτοκρατορικό σύστημα στον γκρεμό. Κανείς δεν περίμενε ότι η ρωσική οικονομία θα άντεχε στην «οικονομική ισχύ» του ΝΑΤΟ.
Εάν η ρωσική οικονομία αντιστεκόταν επ' αόριστον στις κυρώσεις και κατάφερνε να εξαντλήσει την ευρωπαϊκή οικονομία, εάν άντεχε, υποστηριζόμενη από την Κίνα, οι αμερικανικοί νομισματικοί και χρηματοοικονομικοί έλεγχοι του κόσμου θα κατέρρεαν και μαζί τους η δυνατότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να χρηματοδοτήσουν το τεράστιο εμπορικό τους έλλειμμα. Αυτός ο πόλεμος έχει γίνει λοιπόν υπαρξιακός και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχουν εγκλωβιστεί στη σύγκρουση όσο και η Ρωσία. Γι' αυτό βρισκόμαστε τώρα σε έναν ατελείωτο πόλεμο, σε μια αντιπαράθεση που το αποτέλεσμα πρέπει να είναι η κατάρρευση του ενός ή του άλλου…».
Στο ερώτημα ότι το ΑΕΠ της Ρωσίας είναι πολύ μικρό (όσο της Ισπανίας) και άρα η οικονομική δύναμή της μικρή, ο Todd απαντά:
«Πράγματι, το ΑΕΠ της Ρωσίας και της Λευκορωσίας αντιπροσωπεύει το 3,3% του δυτικού ΑΕΠ, σχεδόν τίποτα. Αναρωτιέται κανείς πώς αυτό το ασήμαντο ΑΕΠ μπορεί να αντεπεξέλθει και να συνεχίσει να παράγει πυραύλους. Ο λόγος είναι ότι το ΑΕΠ είναι ένας εικονικός δείκτης …
Ο πόλεμος μας φέρνει πίσω στην πραγματική οικονομία, μας επιτρέπει να καταλάβουμε ποιος είναι ο πραγματικός πλούτος των εθνών… Το 2014, θέσαμε τις πρώτες μεγάλες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά στη συνέχεια αυτή αύξησε την παραγωγή του σιταριού της από 40 εκατομμύρια σε 90 εκατομμύρια τόνους το 2020. Ενώ, εξαιτίας του νεοφιλελευθερισμού, η αμερικανική παραγωγή σιταριού, μεταξύ 1980 και 2020, μειώθηκε από τα 80 εκατομμύρια σε 40 εκατομμύρια τόνους. Η Ρωσία έχει γίνει επίσης ο κορυφαίος εξαγωγέας πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. το 2007, Οι Αμερικανοί εξήγησαν ότι ο στρατηγικός τους αντίπαλος βρισκόταν σε τέτοια κατάσταση πυρηνικής αποσύνθεσης που σύντομα οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είχαν μια ικανότητα πρώτου χτυπήματος σε μια Ρωσία που δεν θα μπορούσε να απαντήσει. Σήμερα, οι Ρώσοι έχουν πυρηνική υπεροχή με τους υπερηχητικούς πυραύλους τους.». […]
«… Ένα από τα εξαιρετικά πράγματα σε αυτή τη σύγκρουση, και που την καθιστά τόσο αβέβαιη, είναι ότι θέτει (όπως κάθε σύγχρονος πόλεμος), το ζήτημα της ισορροπίας μεταξύ προηγμένων τεχνολογιών και μαζικής παραγωγής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν μερικές από τις πιο προηγμένες στρατιωτικές τεχνολογίες και οι οποίες μερικές φορές είναι καθοριστικές για τις ουκρανικές στρατιωτικές επιτυχίες.
Αλλά όταν μπαίνουμε σε έναν μακροπρόθεσμο πόλεμο φθοράς, όχι μόνο από την άποψη των ανθρώπινων πόρων αλλά και των υλικών πόρων, η ικανότητα να συνεχίσουμε εξαρτάται από τη βιομηχανία παραγωγής όπλων όχι υψηλής ποιότητας. Εδώ επιστρέφει από το παράθυρο το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης και το θεμελιώδες πρόβλημα της Δύσης: έχουμε μεταφέρει ένα τέτοιο ποσοστό των βιομηχανικών μας δραστηριοτήτων που δεν ξέρουμε αν μπορεί να ακολουθήσει η πολεμική μας παραγωγή. Το πρόβλημα είναι παραδεκτό. CNN, New York Times και το Πεντάγωνο αναρωτιούνται αν η Αμερική θα μπορέσει να επανεκκινήσει τις γραμμές παραγωγής αυτού ή εκείνου του τύπου πυραύλων. Αλλά είναι επίσης ασαφές εάν οι Ρώσοι είναι σε θέση να ακολουθήσουν τον ρυθμό μιας τέτοιας σύγκρουσης. Η έκβαση και η λύση του πολέμου θα εξαρτηθεί από την ικανότητα και των δύο συστημάτων να παράγουν οπλισμό.».
Για τον E. Todd αυτός ο πόλεμος δεν είναι μόνο στρατιωτικός και οικονομικός, αλλά και ιδεολογικός και πολιτιστικός…
«...Στη Ρωσία υπήρχαν πιο πυκνές, κοινοτικές οικογενειακές δομές, ορισμένες αξίες που έχουν διασωθεί. Υπάρχει ένα ρωσικό πατριωτικό συναίσθημα που είναι κάτι αδιανόητο εδώ, που τρέφεται από το υποσυνείδητο της εθνικής οικογένειας [...]
Στη γεωπολιτική, μας ενδιαφέρουν οι ενεργειακές, οι στρατιωτικές, κ.λπ. σχέσεις εξουσίας. Υπάρχει όμως και η ιδεολογική και πολιτισμική ισορροπία δυνάμεων, αυτό που οι Αμερικανοί αποκαλούν «ήπια δύναμη».
Η ΕΣΣΔ είχε μια ορισμένη μορφή ήπιας δύναμης, καθώς ο κομμουνισμός επηρέασε τους Ιταλούς, τους Κινέζους, τους Βιετναμέζους, τους Σέρβους, τους Γάλλους εργάτες… σήμερα, η Ρωσία καθώς έχει επανατοποθετηθεί ως αρχέτυπο της μεγάλης δύναμης, όχι μόνο «αντι-αποικιοκρατικής», αλλά και πατρογονικής και συντηρητικής (παραδοσιακά ήθη), μπορεί να σαγηνεύσει πολύ περισσότερο… Οι δυτικές εφημερίδες είναι τραγικά αστείες, όταν γράφουν συνέχεια: «Η Ρωσία είναι απομονωμένη, η Ρωσία είναι απομονωμένη». Όταν κοιτάμε τις ψήφους στον ΟΗΕ, βλέπουμε ότι το 75% του κόσμου δεν ακολουθεί τη Δύση... Βλέπουμε τότε ότι αυτή η σύγκρουση, που περιγράφεται από τα μέσα μας ως σύγκρουση πολιτικών αξιών, είναι σε βαθύτερο επίπεδο σύγκρουση ανθρωπολογικών αξιών. Αυτή η ασυνειδησία και αυτό το βάθος είναι που κάνουν την αντιπαράθεση επικίνδυνη. ΓΧΠ
*Ο Emmanuel Todd είναι ανθρωπολόγος, ιστορικός, δοκιμιογράφος, μελλοντολόγος, συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων. Αρκετά από αυτά, όπως το «The Final Fall», «The Economic Illusion» ή «After the Empire», έχουν γίνει κλασικά των κοινωνικών επιστημών. Το τελευταίο του βιβλίο, «Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αρχίσει» εκδόθηκε το 2022 στην Ιαπωνία.
ΓΧΠ