Το επικείμενο
«φεστιβάλ» επιτιτλοφορείται «Αριστοναύτες». Είναι σεβασμός στην ιστορία; Οι
ισχυροί της πολιτιστικής βιομηχανίας επενδύουν στην SPARTA,
Τρωϊκό Πόλεμο κλπ. Οι μικροί σε τίτλους μαγαζιών, ταμπέλες αρχαιογλωσσίας ως
πειστήρια αμήχανων γενεαλογικών συνεχειών. Οικειοποίηση λέξεων σε ένα άξενο για
αυτές περιβάλλον. Δάνεια αξιών που επενδύονται σε μικρά και ασύμφορα
αναποτελεσματικά υλικά και συμβολικά συμβάντα. Δυστυχώς για τα αυθαιρέτως και
με αυτοδικία κατάχρηση συμβόλων ένας καθηγητής ψυχιατρικής μας καθησυχάζει:
βλέπει ότι «έχουμε γλυτώσει πολλές φασαρίες από το γεγονός ότι τα σύμβολα δεν
μπορούν να διαμαρτυρηθούν για την χρήση τους».
Η συνειδησιακή
πληρότητα του Ξυλοκαστρίτη: αρκείται στην απαλλαγή της παραλίας από παραγωγικές
δραστηριότητες και εξυπηρέτησης της ενδοχώρας, αντίθετα απ΄ αυτό που συνέβη με
τους Αριστοναύτες και την σταφιδοεξαγωγή. Ο ίδιος χώρος μετατρέπεται σε χώρο καταναλωτισμού.
Εύκολη η σύγκριση «προόδου», αν μπει σε κίνηση η λογική και σκέψη. Γιατί όπως
γράφει ο Βρασίδας Καραλής απουσιάζει «το κεντρικό ερώτημα του οντολογικού
ειρμού, που συνδέει ή αποσυνδέει τις διαφορετικές φάσεις μιας ιστορικής
κοινότητας».
Στην εξαγγελία του
προγράμματος αναφέρεται το ΤΙ θα γίνει και ΠΟΥ θα γίνει το πολιτιστικό γεγονός.
Απουσιάζει το ΓΙΑΤΙ. Το πρώτο σκαλοπάτι στην πολιτισμική καλλιέργεια είναι η
απάντηση σε αυτό το ΓΙΑΤΙ. Όσον αφορά τη σχέση του ΤΙ γίνεται και ΠΟΥ: πρέπει να προσεγγίζουμε περιεχόμενα (ΤΙ) και
τόπους (ΠΟΥ) με νέα κλειδιά ανάγνωσης. Μιλάμε για το ιστορικό κληροδότημα, αυτό
που για τον Θουκυδίδη είναι «κτήμα ες αεί».
ΔΕΝ
ΣΥΝΑΝΤΗΣΑΝ ΤΟΥΣ ΑΡΙΣΤΟΝΑΥΤΕΣ
Κάθε προγραμματισμός,
σχεδιασμός και υλοποίησή τους προϋποθέτει την συλλογή, καταγραφή και γνώση όλου
του πολιτισμικού κεφαλαίου, την πολιτιστική υποδομή. Οικοδομούνται σε μια βάση
δεδομένων και ένα μοντέλο πολιτιστικών. Κατ΄ αρχάς η ανάθεση σε εξωγενείς
παράγοντες ακυρώνει κάθε έννοια αυτοδημιουργίας. Το χαμηλό επίπεδο δυνατοτήτων
Τσιώτου και μιας μικρής ομάδας δίπλα του αποδεικνύεται από την σωρεία αναθέσεων
που κάνει από μόνος του. Είναι το δυνατό σημείο της αδυναμίας του. Εύκολο είναι.
Την παραγγελιά αυτός όπου θέλει και πληρώνουν άλλοι. Χαρακτηριστικό ότι από
μόνος του αναθέτει την συγκρότηση του προγράμματος του Φεστιβάλ και καλεί τους
του «Πνευματικού Κέντρου Ηλίας Κατσούλης» να εγκρίνουν την πληρωμή. Και βέβαια
εγκρίθηκε με μια διαφωνία. Δεν είχαν δικαίωμα γνώμης για το πρόγραμμα, τους
οργανωτές αλλά μόνο για το ποσό του τσεκ πληρωμής. Καλύτερα για τον Τσιώτο δεν
γίνεται. Κυριαρχεί η αποτροπή της ντροπής. Σιγά σιγά θα δώσουν σε ιδιώτες την
σύνταξη προγραμματισμών τεχνικών και προϋπολογισμών.
Διακρίνεται μια
κρυπτοκυνική υπεροπτική συμπεριφορά των διοικούντων με προφανή απουσία
περιεχομένων και διαφάνειας. Στόχος η κολακεία πελατών – θεατών σε κατανάλωση
τοπικής κοσμικότητας. Το τοπικό κοινό μετέχει είτε σε φολκλοροποίηση της
παράδοσης είτε ως παθητικός δέκτης νεωτερισμών σε ανύπαρκτο πολιτισμικό
υπόβαθρο, εν είδει από καθ΄ έδρα κουλτούρας.
Kάθε καλοκαίρι πληρώνει
η Ελληνική περιφέρεια την εισαγωγή του Πολιτισμού που κάνει το «αγροτικό»
του. Όταν τιμούμε Αριστοναύτες, δεν σημαίνει να συμπεριφερόμαστε, όπως οι
γονείς σε γενέθλια παιδιών τους, που προσκαλούν κάποιους διασκεδαστές. Όπως
έχουνε πει και στην διακήρυξη της Αρμονικής Ανάπτυξης (2002), οι τοπικοί
υπεύθυνοι δεν πρέπει να λειτουργούν αποκλειστικά ως καλλιτεχνικά γραφεία
εισαγωγών. Σήμερα, επιζεί κάτι από την κληρονομιά των Αριστοναυτών για
αξιοποίηση; Από μια λέξη παράγονται λέξεις, ιδέες, ώστε να γίνουν δημόσιες
θεματικές ενεστώτα χρόνου.
Στην σελίδα «φεστιβάλ
Αριστοναύτες» διαβάζουμε ότι το όνομα επιλέχθηκε ως μια δημιουργική συνομιλία
με το ομώνυμο ακμάζον λιμάνι της αρχαίας Πελλήνης». Είδε κάποιος αυτήν την
«συνομιλία», τον συσχετισμό νοημάτων των τωρινών έργων με αυτό των
Αριστοναυτών; Να σας πω εγώ; Είναι ταξίδι, γνώση, ανταλλαγή. Η εικόνα των
Αριστοναυτών είναι αναφορά στο άνοιγμα στον κόσμο. Η απουσία δυνατότητας
απόδοσης ερμηνείας και νοήματος στην λέξη «Αριστοναύτες» είναι δύσκολη μόνο για
αυτούς που χάνονται ανάμεσα σε χιλιάδες κλειδιά για να ξεκλειδώσουν μια πόρτα, όταν
μάλιστα είναι ανοιχτή. Αριστοναύτες σημαίνει ΘΑΛΑΣΣΑ – ΤΑΞΙΔΙΑ - ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ –
ΠΟΛΙΤΕΣ – ΟΠΛΙΤΕΣ – ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ. Το άθροισμα των εκδηλώσεων που
προγραμματίζονται βρίσκονται εκτός αυτού του νοηματικού πλαισίου. Το μικρό
ταξίδι από Πελλήνη (Ζούγρα), ενδοχώρα – παραγωγικός χώρος ως την Παραλία απουσιάζει.
Στο κείμενο προς τον
κ. Σκέρο, ο κ. Καραμιτσάνης εκ μέρους της ιδιωτικής εταιρίας έγραψε ότι περιηγήθηκε
τον Δήμο, είδε… κλπ. Όμως κύριο πολιτισμικό αγαθό ενός τόπου είναι οι ιδέες των
ανθρώπων του, οι άνθρωποι που μεταφέρουν στον δημόσιο χώρο κοινωνικές και
πολιτισμικές αξίες. Σε αυτούς έπρεπε να απευθυνθούν. Η προσέγγιση ενός τέτοιου
δυναμικού, που υπάρχει, θα τους έφερνε κοντά στους αναδημιουργούς αξιών του
τόπου. Υπάρχουν εκπαιδευτικοί, επιστήμονες, άνθρωποι των τεχνών, όπως του
Θανάση Πάνου, Θανάση Παπαθανασίου, Τερέζας Λουίζου και τόσων άλλων. Είδα ότι
απευθύνθηκαν στο ΚΑΠΗ, που ωστόσο παραμένει στα πλαίσια και όρια του κοινωνικού
κεφαλαίου μιας συνεστιακότητας παράπλευρης του πολιτισμικού πεδίου.
Θα αναφέρω και ένα
όνομα: Σκούρας. Παρότι συγκεντρωτικός, χωρίς πανεπιστημιακή παιδεία με
ισχυρά όμως προωθητικά κριτήρια πράξης, στο ζήτημα των Αριστοναυτών ήταν πολύ
μπροστά όχι μόνο για τους αγώνες στην παραλία, αλλά για το στήσιμο ενός
εποικοδομήματος κατασκευής εικοσόρου και νεώσοικου με την καθοδήγηση
επιστημονικού δυναμικού παγκόσμιας εμβέλειας. (δείτε κείμενο της κ. Καμαρινού).
Με τους Αριστοναύτες ασχολήθηκαν και σχολεία, ένα πρόγραμμα περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης του 2οΥ γυμνασίου Ξυλοκάστρου σε συνεργασία με Γαλλικό
σχολείο…
Η παγίωση των σχέσεων εξουσίας, υπακοής
και ανάγκης κατήχησης, της υποχώρησης της υλικής και πνευματικής
παραγωγής, είναι εγγυημένη μέσα από την χαμηλού επιπέδου γενική παιδεία, την απουσία
ιστορικής ταυτότητας. Η επίκληση ενός αρχαίου τίτλου δεν εγγυάται συνείδηση
ιστορικής ταυτότητας και επιστημονικής διευθέτησης τοπικών πολιτισμικών αξιών.
Αν πάμε σε αυτούς που λένε ότι σέβονται χρησιμοποιώντας το όνομά τους δηλ τους
Αριστοναύτες, θα γνώριζαν ότι στην εποχή εκείνη στις γιορτές διεξάγονταν
αθλητικοί και πνευματικοί αγώνες. Ήταν θεσμοί με κύρος. Οι Αριστοναύτες
τροφοδοτούσαν με πανωφόρια κατασκευασμένα στην Πελλήνη τις Ελληνικές πόλεις και
γίνονταν έπαθλα στις γνωστές Πανελλήνιες
Γιορτές. Από αυτήν την δραστηριότητα βγαίνουν νοήματα βάθους, πολύ διαφορετικά
μιας πολιτιστικής περατζάδας. Η εταιρία που ανέλαβε να συνδιοργανώσει με τον
Δήμο το φεστιβάλ κάνει προφανώς την δουλειά της. Το πρόβλημα είναι αυτό το
αδύναμο πολιτιστικά Ηλίας Κατσούλης, ο δήμος τί πρόσφεραν; Ένας χρόνος πέρασε στη ανάθεση του
προγράμματος και οι ντόπιες πολιτιστικές θεσμικές αρχές τίποτα δεν μπόρεσαν να
προσθέσουν; Το επείγον είναι η διεκδίκηση ρυθμιστικής δύναμης της
κοινωνίας να ελέγχει, να επιβάλει κανόνες.
ΑΜΥΔΡΟ
ΦΩΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Στις 19 Απριλίου 2021 το Διοικητικό Συμβούλιο του
Ηλίας Κατσούλης αποφάσισε κατά πλειοψηφία «την εξειδίκευση πίστωσης σε βάρος
του ΚΑ 15.6471.01 προκειμένου να πραγματοποιηθεί υπηρεσία με τίτλο «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
– ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΠΤΙΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛΣΤΟ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΣΤΊΝΗ», συνολικού
προϋπολογισμού συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ 24000 ευρώ». Να δώσουμε προσοχή για
ποιες εργασίες δίνονται οι 24000. Στην εισήγησή του ο Πρόεδρος
κ. Σκέρος ανέφερε: «Ειδικότερα ο ανάδοχος καλείται να παρέχει
εξειδικευμένες υπηρεσίες συμβούλου σχεδιασμού πολυθεματικής
πολιτιστικής εκδήλωσης (φεστιβάλ)…» και πιο κάτω «οι ανωτέρω υπηρεσίες
περιλαμβάνουν το σύνολο των απαραίτητων προπαρασκευαστικών ενεργειών, προκειμένου
το πρόγραμμα του φεστιβάλ που θα παραδοθεί να είναι άμεσα υλοποιήσιμο στο
σκοπούμενο χρόνο». Στην συνέχεια «ενημέρωσε το συμβούλιο σχετικά με το
περιεχόμενο του τετραήμερου φεστιβάλ και τις εκδηλώσεις που προγραμματίζεται να
πραγματοποιηθούν…». (αποσπάσματα από το πρακτικό 8/2021)
Α. Σε χωρίς
ημερομηνία επιστολή του προς τον Πρόεδρο του Ηλίας Κατσούλης ο πρόεδρος της
εταιρίας Animasyros Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων κ. Βασίλης Κ. Καραμητσάνης
κάνει «Πρόταση συνεργασίας» και κάνει προτάσεις που όπως φαίνεται εγκρίθηκαν
από κάποιους αγνώστων θεσμικών στοιχείων και γνωστικών δυνατοτήτων.
Β. Υπάρχει ένα ασαφές
προσδιοριστικό του έργου του αναδόχου και από την εξακρίβωση της λεκτικής
θολότητας και της αδυναμίας προσδιορισμού του κόστους συνολικά της υλοποίησης
του «φεστιβάλ». Στο ΔΣ του Η. Κ. αποφάσισαν τι θα πληρώσουν για την ανάθεση
ενός έργου που αποφάσισε ο Δήμαρχος (ή ο Πρόεδρος του Η. Κ.) και όχι για το
περιεχόμενό του. Μαζί έρχεται και η ενημέρωση για το περιεχόμενο του φεστιβάλ
για το οποίο περιεχόμενο αποφάσισαν να το κάνει αυτός που του δίνουν 24000. Πώς
γνώριζε ο πρόεδρος το πρόγραμμα, αφού την ίδια ώρα ανέθεταν να παρουσιαστεί το
πρόγραμμα; Και μόνο ότι ζητούν έγκριση μόνο για το κόστος μιας υπηρεσίας,
ενός φεστιβάλ και όχι το ίδιο το φεστιβάλ για το οποίο ούτε και ζητείται γνώμη
για το περιεχόμενό του τα λέει όλα.
ΤΙ
ΕΙΝΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ; - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΕΣΤΙΒΑΛ;
Κουλτούρα (ως
καλλιέργεια, πολιτισμός), είναι το επίπεδο εκμετάλλευσης των αξιών χρήσης και
της ρύθμισης ενός γεωιστορικού και δημιουργικού συμβολαίου.
Φεστιβάλ είναι ένας εορταστικός πολιτιστικός θεσμός. Είναι ένα «σύνολο
εκδηλώσεων διαγωνιστικού ή μη χαρακτήρα ποικίλης διάρκειας, συχνά
θεσμοθετημένων με ενιαίο περιεχόμενο που συνήθως αφορά ένα ορισμένο
καλλιτεχνικό είδος ή σπανιότερα το έργο ενός καλλιτέχνη». (Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής
Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου).
Παράθεμα από το
βιβλίο του C. West: «Η νέα πολιτισμική πολιτική της διαφοράς
συνίσταται σε δημιουργικές απαντήσεις στις συγκεκριμένες συνθήκες της παρούσας
στιγμής… με στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνικής δράσης» (στο Ε. W. S., Γεωγραφίες).
Κάνω κουλτούρα –
γράφει ο Τζιάκομο Μοντανάρι- σημαίνει «επανακατάκτηση μέρους
μιας περιοχής, να γνωρίζεις τις προβληματικές της, να αγαπάς την δυναμική και
εν τέλει να την αναπτύξεις. Για να δημιουργήσεις ένα φεστιβάλ στην περιοχή
πρέπει να κάνεις ένα μακρύ ταξίδι σκέψεων. Να περιπλανηθούμε σε ταξίδια φυσικά
και συμβολικά, σε σταθμούς ευρείας παιδείας, σε σχεδιασμούς δρόμων που
συνεχίζουν το νήμα καταγωγής».
Αν πάμε πίσω η έννοια
του φεστιβάλ ξεκίνησε ως μεγάλο πολιτιστικό πρωτότυπο γεγονός. Στην ροή του χρόνου,
αλλά όχι τυχαία, με τους απλοποιητικούς μηχανισμούς της συνήθειας τα διάσπαρτα
Ελληνικό φεστιβάλ: ένα επικοινωνιακό τεχνούργημα που εντός του μπορούν να
μαγειρευτούν πολλά υλικά. Στον διευρυμένο κόσμο του πολιτιστικού πεδίου
επιβάλλεται ως άθροισμα εκδηλώσεων ποικίλης ύλης, άνοιγμα μιας νέας αγοράς
υπηρεσιών πολιτιστικού εμπορεύματος. Δύσκολα σε τέτοιες συνθήκες ο παραλήπτης
πολίτης εκδηλώσεων να μεταφερθεί από το καλλιτεχνικό έργο σε λογικές σκέψεις
αυτοδιερεύνηση, αυτοσυνείδηση, γνώση.
Ο Fabio Severino, καθηγητής της
οικονομίας του πολιτισμού, αναρωτάται στην ωφέλεια των φεστιβάλ σήμερα, ένα
αυξητικό φαινόμενο. Δυστυχώς γράφει «το πρόβλημα είναι το όριο για να
εισαχθεί στην κατάταξη. Μη υπάρχοντος ενός επίσημου κανονισμού αναφοράς ο
οποιοσδήποτε αυτοανακηρύσεται. Και κατά τύχη
η αγορά βηθάει και λιγάκι». Και συνεχίζει: «Αλλά οι ισχυροί που ταΐζουν
με φτωχά προϊόντα για τη δική τους ευχαρίστηση και ορισμένων φίλων, πάντα
επιβιώνουν και είναι πολύ περισσότεροι από έναν. Έτσι καταναλώνονται πολλά
δημόσια χρήματα, πολύτιμες και μερικές φορές ευαίσθητες τοποθεσίες για να
φτιάξουν σχεδόν προσωπικά σαλόνια. Πέρα από τη σπατάλη και την κοινωνική και
διοικητική αδικία, υπάρχει επίσης ένα θέμα κακής πολιτιστικής κοινοποίησης».
Ο Γ. Γκουερτσόνι, (οικονομικά και διοίκηση
τεχνών), μετά 10 χρόνια μελέτης των φεστιβάλ απέδειξε ότι «τα πετυχημένα
φεστιβάλ είναι αυτά που με τα χρόνια ήταν ικανά να επιβεβαιώσουν μια βάση
συμμετοχής, εθελοντισμό και στήριξη εκ μέρους του τοπικού πληθυσμού, ενώ είδαμε
περιπτώσεις οριστικής κατάρρευσης σχεδίων που πέφτουν από ψηλά χωρίς
ρίζες στην περιοχή». Ένας πρόεδρος Ιδρύματος, που χρηματοδοτεί φεστιβάλ,
δέχεται ως πρώτο κριτήριο αξιολόγησής τους την δραστηριοποίηση της περιοχής που πρέπει να θεωρεί
το φεστιβάλ μια προβολή προς τα έξω όλης της κοινότητας και να καθίστανται
φορείς καλύτερης ζωής και τα προγράμματα να προσανατολίζονται στην
βιωσιμότητα. Ο Γιάννης Σβώλος σε μια συζήτηση κριτικού
ανακαθορισμού του θεσμού των φεστιβάλ σημειώνει ότι η απάντηση που θα δοθεί
είναι η διαπραγμάτευση της συμβίωσης. Και ενημερώνει για τους σταθερούς στόχους
των μεγάλων φεστιβάλ: πρωτότυπα παραγωγικά έργα, αποκλειστικής παρουσίασης.
Όλα τα παραπάνω
μπορούν να είναι χρήσιμα στους εξωτερικούς συνεργάτες συνδιοργανωτές του
«φεστιβάλ», αλλά και ιδιαίτερα στους Δημότες. Οι εσωτερικοί επιτετραμένοι,
διευθύνοντες τον Δήμο θα δυσκολευτούν ν΄
αντιληφθούν. Οι συνδημότες μας πρέπει να μάθουν να πείθονται μετά από σκέψη, να
προτείνουν και ελέγχουν, να επαναοικειοποιηθούν την ορθή σημασία των λέξεων,
ευγενών συμπεριφορών και πράξεων. Η λαθρολογία μοιραία οδηγεί στην πολιτιστική
υπανάπτυξη. Και για να μην χρησιμοποιήσω τον Καστοριάδη, σε παλιότερη ομιλία
του σε Συμπόσιο, ο Κλάουντιο Μάγκρις χαρακτηρίζει «καλλιεργημένο ένα πρόσωπο
ικανό να συλλογίζεται, να γνωρίζει και κυρίως να αρθρώνει σε μια σφαιρική
θεώρηση και σε ένα σύστημα αξιών τις γνώσεις του…».
…
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΑ:
Α. Μικρή αναφορά βοηθημάτων μου:
1. Π. Νούτσου καθηγητή πολιτικής
και κοινωνικής φιλοσοφίας πανεπιστημίου Ιωαννίνων: άρθρο του στο ΒΗΜΑ (10
Ιουλίου 2005, Η πολιτιστική πολιτική της τοπικής αυτοδιοίκησης)
2. Συμπεράσματα του Filippo Del Corno, από την εμπειρία ως υπεύθυνου πολιτιστικών Δήμου
Μιλάνου μετά την 8ετή θητεία του (στο πολιτιστικό ένθετο της εφημερίδας Il Sole 24 Ore, 26/9/2021)
3. Κείμενο, των Ρ. Καυταντζόγλου
και Ε. Κοβάνη με τίτλο «Πολιτιστική ταυτότητα και ενσωμάτωση στην Αγροτική
Ελλάδα», (στο βιβλίο «ΥΠΑΙΘΡΟΣ ΧΩΡΑ – η Ελληνική Αγροτική Κοινωνία στο τέλος
του Εικοστού Αιώνα»).
4. Κείμενο της Ι. Τσιβάκου
«ΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ» στο τεύχος του περιοδικού ΙΝΔΙΚΤΟΣ,
Ιανουάριος 2006.
5. Δημοσιευμένες εργασίες στις
σελίδες του Territorialist School.
6. Δημοσίευση της Ντέμης Καμαρινού
με τίτλο ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΙΩΜΑΤΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ (ΚΟΡΙΝΘΙΑΚΗ πορεία
Μάρτιος – Μάιος 2001) με πλήρη αναφορά ονομάτων επιστημόνων, διαδικασιών,
έρευνας και υλοποίησης).
7. «ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΡΙΖΙΚΑ ΝΕΟ ΣΤΗ ΝΕΑ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ» – Edward W. Soja (ΓΕΩΓΡΑΦΙΕΣ 2001)
8. «Πρόταση Προστιθέμενης Αξίας Δήμου Ξυλοκάστρου» Γ. Κλαδούχου
(εφ. Πρωινή 12/9/2006) και http://www.tinakanoume.gr/2022/07/6-2020.html.
Β.
Οι Ιταλοί έχουν καλές
επιδόσεις σε πολιτισμικές θεματικές. Διατηρούν έναν διαρκή επιστημονικό
προβληματισμό για τις σχέσεις του πολιτισμού – κοινωνίας – οικονομίας. Διεξάγουν
μελέτες της γνώσης και του πολιτισμού ως καθοριστικών παραγόντων απόδοσης αξίας
σε αγαθά και πράξεις. (Για την μεροληπτικότητα αναφορών).
Γρηγόρης Κλαδούχος
Ξυλόκαστρο,
5 Ιουλίου 2022
