Οι Έλληνες καταναλωτές είμαστε σε απόγνωση λόγω των υπέρογκων λογαριασμών ρεύματος που καλούμαστε να πληρώσουμε και προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί συμβαίνει αυτό. Ακούμε διάφορες εξηγήσεις: Ότι στον καιρό της πανδημίας μειώθηκε η ζήτηση ενέργειας και όταν άρχισε η επανάκαμψη αυξήθηκε κατακόρυφα, με αποτέλεσμα να αυξηθούν κι οι τιμές. Ότι η Ρωσία δεν αύξησε την προμήθεια φυσικού αερίου. Ότι φταίει ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση είναι παγκόσμια. Αυτά όμως είναι η μισή αλήθεια και δεν εξηγούν γιατί η Ελλάδα έχει το ακριβότερο ρεύμα σε ολόκληρη την ΕΕ.
Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει εδώ και ενάμιση χρόνο (από τον Νοέμβριο του 2020) είναι ότι η ηλεκτρική ενέργεια ιδιωτικοποιήθηκε πανευρωπαϊκά, έγινε εμπόρευμα στο χρηματιστήριο, με αποτέλεσμα την άκρατη κερδοσκοπία. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αυξήσεις των τιμών σημειώθηκαν ήδη από τον πρώτο μήνα λειτουργίας του νέου συστήματος (target model όπως ονομάζεται). Στην Ελλάδα η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του ρεύματος ξεκίνησε το 2016 και ήταν ένα από τα 140 προαπαιτούμενα του τρίτου μνημονίου.
ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΤΟ ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Το ρεύμα παράγεται κυρίως από λιγνίτη, φυσικό αέριο και ΑΠΕ (υδροηλεκτρικά έργα, φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες). Ωστόσο η τιμή του, με αδιαφανείς διαδικασίες, καθορίζεται στη χώρα μας με βάση την τιμή του φυσικού αερίου, που είναι και η υψηλότερη, καθώς οι τιμές λιγνίτη και ΑΠΕ είναι χαμηλότερες και σταθερές.
Χαρακτηριστικά, το 2021 η συμμετοχή των μονάδων φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στη χώρα μας ήταν 38%. Οι ΑΠΕ και ο λιγνίτης κάλυψαν το 47%. Ωστόσο όταν το ίδιο διάστημα η διεθνής τιμή φυσικού αερίου πενταπλασιάστηκε, το ίδιο συνέβη και στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, σαν να παραγόταν όλη η ηλεκτρική ενέργεια από φυσικό αέριο.
Η αύξηση αυτή από το Σεπτέμβριο του 2021 μεταφέρθηκε στους καταναλωτές μέσω της Ρήτρας Αναπροσαρμογής. Τι είναι αυτή η ρήτρα λοιπόν; Όταν οι τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου είναι υψηλότερες από αυτές που είχε υπολογίσει ο πάροχος (ΔΕΗ, Protergia, Volton κλπ), φορτώνει τη διαφορά στον καταναλωτή. Έτσι ο πάροχος δεν αναλαμβάνει κανένα ρίσκο για ενδεχόμενες μελλοντικές αυξήσεις των τιμών και μεταθέτει την ευθύνη στον καταναλωτή και βέβαια τη χρηματική διαφορά.
ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΑΣ
Η διεθνής τιμή του φυσικού αερίου καθορίζεται κυρίως στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ. Έτσι, αν υπάρξει μια αύξηση των τιμών στο ολλανδικό χρηματιστήριο, ας πούμε λόγω διαταραχής των ποσοτήτων ρωσικού αερίου, η αύξηση αυτή θα μεταφερθεί και στην Ελλάδα, ακόμη κι αν η χώρα μας προμηθεύεται αέριο από την Αφρική. (Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 οι μονοπωλιακοί όμιλοι της ενέργειας, BP, Shell και ExxonMobil ανακοίνωσαν κέρδη από 19 έως 23 δις. δολάρια).
Στη συνέχεια έρχεται το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας, που λειτουργεί με αδιαφανείς διαδικασίες αισχροκέρδειας. Στο Χρηματιστήριο Ενέργειας εκτελούνται καθημερινά συναλλαγές που αφορούν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Τις ποσότητες αυτές τις πωλούν οι παραγωγοί ρεύματος, τις αγοράζουν οι πάροχοι και τις μεταπωλούν στους καταναλωτές. Εδώ υπάρχει μια ιδιομορφία: οι Έλληνες παραγωγοί ηλεκτρισμού είναι και πάροχοι, που πωλούν ρεύμα στους καταναλωτές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δημιουργία καρτέλ και ελέγχου των τιμών.
Πέντε είναι οι μεγάλες εταιρείες που παράγουν ρεύμα, κυρίως από φυσικό αέριο, και μεταπωλούν στους καταναλωτές: Η Protergia, συμφερόντων Μυτιληναίου, η ΗΡΩΝ, που προέκυψε από τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (συμφερόντων Γιώργου Περιστέρη), η Elpedison, κοινοπραξία της Ελληνικά Πετρέλαια (συμφερόντων Σπύρου Λάτση) με την ιταλική Edison, η NRG συμφερόντων Βαρδινογιάννη και η ιδιωτικοποιημένη πλέον ΔΕΗ από το φθινόπωρο του ΄21, που είναι και η ισχυρότερη εταιρεία της αγοράς.
Οι παραγωγοί καταθέτουν καθημερινά τις προσφορές τους για την ίδια και την επόμενη ημέρα (προημερήσια και ενδοημερήσια αγορά). Γίνεται δημοπρασία, δηλαδή επιλέγονται οι φθηνότερες τιμές από κάθε μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, που σημαίνει ότι αν μια μονάδα προσφέρει ρεύμα σε ακριβές τιμές, τότε αποκλείεται από τη δημοπρασία.
Αν όμως παραμένουν ελλείψεις, που είναι το πιθανότερο, τότε οι μεγάλες μονάδες θα χρειαστεί να προμηθεύσουν άμεσα τη χώρα, και σε αυτή τη φάση (αγορά εξισορρόπησης) η τιμή της μεγαβατώρας επιτρέπεται να φτάσει μέχρι 4.240 ευρώ.
Εδώ θα πρέπει να πάρουμε υπόψη τις πρακτικές καρτέλ των εταιρειών, με μόνο γνώμονα το κέρδος των μετόχων τους. Ο κάθε Μυτιληναίος και ο κάθε Λάτσης λοιπόν, που διαθέτουν μονάδες παραγωγής με φυσικό αέριο, θα μπορούσε να δώσει υψηλές τιμές για να αποκλειστεί από την προημερήσια και ενδοημερήσια αγορά, και αναπόφευκτα θα κληθεί να αναπληρώσει την ενέργεια που λείπει από το σύστημα εκείνη την ημέρα, στην αγορά εξισορρόπησης. Τα κέρδη του βεβαίως θα είναι τεράστια και αυτοί που θα τα πληρώσουμε θα είμαστε εμείς με τους λογαριασμούς ρεύματος.
Το ότι αυτό συμβαίνει αποδεικνύεται και από τους επίσημους αριθμούς (στοιχεία ΑΔΜΗΕ): Την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας του target model στην Ελλάδα, τον Νοέμβριο του 2020, δόθηκαν στην αγορά εξισορρόπησης περίπου 7,5 εκατομμύρια ευρώ. Ένα μήνα μετά, δόθηκαν περίπου 53 εκατ. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ελληνική αγορά εξισορρόπησης, το κόστος του ρεύματος ήταν 14 φορές μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της Ευρώπης.
Με αυτά τα δεδομένα ίσως εξηγείται και η βιασύνη της κυβέρνησης να κλείσει τις λιγνιτικές μονάδες μέχρι το 2028, πριν από όλες τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Έχει να ταϊσει πολλά στόματα επιχειρηματιών από τους οποίους εξαρτάται, αφού αυτοί κάνουν κουμάντο στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Οι τελευταίες εξελίξεις με τον πόλεμο της Ουκρανίας και την τεράστια άνοδο των τιμών φυσικού αερίου και πετρελαίου την ανάγκασαν να ρίξει νερό στο κρασί της, και το τελευταίο διάστημα η χρήση λιγνίτη στην παραγωγή ενέργειας διπλασιάστηκε και έφτασε έως 20%.
Άλλες ευρωπαϊκές χώρες για να ελέγξουν τις τιμές του ρεύματος που ανεβαίνουν κατακόρυφα λόγω χρηματιστηρίου, έχουν επιλέξει να συνάπτουν απευθείας συμβόλαια με τους παραγωγούς και μόνο ένα μικρό ποσοστό περνά από το χρηματιστήριο. Και ενώ οι τιμές στην Ελλάδα διαμορφώνεται 100% μέσω χρηματιστηρίου, σε Γερμανία και Γαλλία περνά κατά 29%, στην Ιταλία κατά 11%, ενώ στην Πολωνία μόλις κατά 1%. Το υπόλοιπο αγοράζεται μέσω μακροχρόνιων συμβολαίων προμήθειας σε σταθερές, προσυμφωνημένες τιμές.
Η ΑΣΥΛΙΑ ΤΩΝ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΩΝ
Οι αύξηση της τιμής του ρεύματος έχει φτάσει το 175% τον τελευταίο χρόνο και έχει προκαλέσει αλυσιδωτές ανατιμήσεις σε όλα τα προϊόντα. Οι πάροχοι ενέργειας από πέρυσι το καλοκαίρι υπολογίζεται ότι έχουν υπερκέρδη 1,4 δις, η κυβέρνηση αρνείται να επέμβει και να βάλει πλαφόν στις τιμές για να μη θιγούν οι ολιγάρχες και εμείς δεν μπορούμε πλέον να αντεπεξέλθουμε στο κόστος ζωής.
Εκμεταλλευόμενες την ασυλία τους, πολλές εταιρείες άλλαξαν αυθαίρετα τα συμβόλαια ρεύματος από σταθερά σε κυμαινόμενα, χωρίς να ενημερώσουν τους καταναλωτές, επικαλούμενες «έκτακτο γεγονός».
ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ;
Τη μεθόδευση ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ φαίνεται ότι επιλέγει η κυβέρνηση και για το νερό, το βασικότερο κοινωνικό αγαθό, η οποία θα φέρει αυξήσεις στα τιμολόγια και υποβάθμιση της ποιότητάς του.
Έχει ξεκινήσει η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος της Στερεάς Ελλάδας (ΕΥΣ), που περιλαμβάνει τη διαχείριση των υδατικών πόρων ποταμών, λιμνών (Εύηνου, Μόρνου, Μαραθώνα, Υλίκης), γεωτρήσεων και υποδομών μεταφοράς του νερού.
Αν και το Συμβούλιο της Επικρατείας, έπειτα από προσφυγές πολιτών και φορέων, έχει εκδώσει αποφάσεις ότι η πλειοψηφία των μετοχών της ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ πρέπει να ανήκουν στο Δημόσιο και ότι η μεταβίβαση της ΕΥΔΑΠ το 2016 στο Υπερταμείο ήταν αντισυνταγματική, η κυβέρνηση έχει ήδη διενεργήσει το σχετικό διαγωνισμό ανάθεσης του έργου.
ΤΙ ΑΦΟΡΟΥΝ ΟΙ ΦΟΡΟΙ ΠΟΥ ΠΛΗΡΩΝΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥΣ ΡΕΥΜΑΤΟΣ
Ο λογαριασμός ρεύματος περιλαμβάνει τις χρεώσεις προμήθειας, τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις, καθώς και τις χρεώσεις υπέρ τρίτων.
ΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ
Περιλαμβάνουν το κόστος κατανάλωσης, τυχόν εκπτώσεις και τη ρήτρα αναπροσαρμογής.
ΡΥΘΜΙΖΟΜΕΝΕΣ ΧΡΕΩΣΕΙΣ
ΑΔΜΗΕ (Σύστημα Μεταφοράς) Αφορά τη μεταφορά ρεύματος Υψηλής Τάσης με πυλώνες από τα εργοστάσια παραγωγής στους Υποσταθμούς των αστικών περιοχών.
ΔΕΔΔΗΕ (Δίκτυο Διανομής) Μεταφορά του ρεύματος Μέσης και Χαμηλής Τάσης στους καταναλωτές.
ΥΚΩ Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας Αφορούν μεταξύ άλλων: α) την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. β) εκπτώσεις στους πολύτεκνους γ) εκπτώσεις σε ευπαθείς καταναλωτές δ) εκπτώσεις σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου προνοιακού χαρακτήρα, όπως εκκλησιαστικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα.
ΕΤΜΕΑΡ Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων Πληρώνουμε τους παραγωγούς Ανανεώσιμων Πηγών (ΑΠΕ) και τους ξαναπληρώνουμε με τη Ρήτρα Αναπροσαρμογής.
ΔΙΑΦΟΡΑ
ΕΦΚ Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης και Ειδικό Τέλος 5‰ Είναι κρατικοί φόροι που συνεισπράττονται στους λογαριασμούς ρεύματος και αποδίδονται στο κράτος.
ΔΗΜΟΙ Για λογαριασμό του Δήμου εισπράττονται 3 φόροι: Δημοτικά Τέλη (ΔΤ) (δηλ. ηλεκτροφωτισμός και καθαριότητα), Δημοτικός Φόρος (ΔΦ) και Τέλος Ακίνητης Περιουσίας (ΤΑΠ). Εάν δεν πληρωθούν, κόβεται η ηλεκτροδότηση.
ΕΡΤ Είναι 36 ευρώ το χρόνο και αποδίδονται στην ΕΡΤ.
Οι περισσότερες χρεώσεις υπόκεινται και σε ΦΠΑ.
