Της Ιωάννας Κόκλα, [email protected]
ποιήτριας, γραμματέως του Κέντρου Ελευσινιακών Μελετών «Δάειρα», προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Λευκάδας
 |
| Ο Άγγελος Σικελιανός στην νησίδα Μαδουρή της Λευκάδος (στις 8.6.1925) διαβάζει τον "Αστραπόγιαννο" του Αρ. Βαλαωρίτη. Στους ακροατάς διακρίνεται και ο Κ. Παλαμάς! |
Ὁ Ἄγγελος Σικελιανός γιά τά ποιήματά του (τῆς πρώτης συγκεντρωτικῆς ἔκδοσης τοῦ ἔτους 1946) μᾶς διασώζει: «…τά βλέπω ὁ ἴδιος σήμερα, ὡς κάποια χνάρια τῆς ὑπαρξιακῆς διαλεκτικῆς πορείας τῆς ψυχῆς μου, πρός τήν κεντρική κατάκτηση μιᾶς “ἑνιαίας καί μείζονος” συνείδησης τῆς Ζωῆς…». Εἰδικότερα γιά τό πρῶτο του ὁλοκληρωμένο ποιητικό ἔργο μέ τόν σημαδιακό τίτλο «Ἀλαφροΐσκιωτος», μᾶς λέγει: «Ὁ Ἀλαφροΐσκιωτος εἶναι ἡ πρώτη κοσμική μου προέκταση μές στήν ψυχή τῆς Φύσης, ὅταν ἡ ψυχή μου ἀναζητοῦσε νά ἑνωθεῖ σέ κάθετην εὐθύτητα τριγύρα μέ τό Πᾶν…»
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ για τον ΑΓΓΕΛΟ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟ, ΕΔΩ.
Ὁ ἀρχαιογνώστης ποιητής, ὁ βαθύτατα μεμυημένος στήν κοσμοθέαση τοῦ προπατορικοῦ Ὀρφισμοῦ, μᾶς ἐπισημαίνει: «“Ὁ Ἀλαφροΐσκιωτος” δέν ὑπῆρξε παρά ἡ πρώτη ὀρφική προέκτασή μου …Ἡ ἰδέα τῆς Φύσης ὑπῆρξε ἡ αἰώνια ὠδινόμενη στό κέντρο τῶν πλασμάτων ὅλων κοσμογονική αἰσθαντική Ψυχή…»
Καί μᾶς ξεκαθαρίζει μιᾶς κι ἐξ αρχῆς στήν εἰσαγωγή τοῦ Α΄ τόμου ἀπό τόν «Λυρικό Βίο», ἐκδ. «Ἴκαρος»: «Γιά νά στραφεῖ ἕνας Ποιητής, μ’ αὐθεντική ἐποπτεία, στίς πρῶτες γνήσιες ρίζες τῆς αἰσθαντικότητάς του… χρειάζεται πρῶτα νἄχει ξεπεράσει ὁριστικά κάθε δεσμό μέ τίς οἱεσδήποτε συμβατικές (διανοητικές, αἰσθητικές, ἱστορικές) κατηγορίες τοῦ τριγύρα του κινούμενου καιροῦ… Γιατί μόνον ἔτσι τοῦ εἶναι δυνατόν νά κατακτήσει τήν ἁγνή καί καθαυτό «βιολογική» σκοπιά τῆς Ἐσωτερικότητας, ἀπ’ ὅπου νά μπορεῖ νά ἀσκεῖ πραγματική ἐποπτεία καί στούς ἄλλους καί στόν ἴδιο του ἑαυτό».
Μεταξύ δέ ἄλλων γιά τήν φύση καί τήν θέση τοῦ Ποιητῆ ἐπισημαίνει: «Ὁ ποιητής διαισθάνεται πώς ζεῖ, κι ἀπό παιδί, σέ μυστική συμβίωση μέ τό Πᾶν… Ἡ Ἀρχή τῆς Αἰωνιότητας, μακριά ἀπ’ τό νά φαντάζει στήν ψυχή του ὡς μιά ἰδέα μελλοντική καί ἀφηρημένη, ξεχειλίζει ἀπό τό ἴδιο της κέντρο, ὡς ἕνα πλῆρες καί ἀπροσμέτρητο παρόν… ὁ Ποιητής ὑποχρεοῦται νά τήν ἀκλουθήσει μές ἀπ’ ὅλα τά ἐμπόδια ἤ τούς σύμπνοους καιρούς. Μές ἀπό τά πάντα: ἀπό τή Φύση, ἀπό τή Γνώση, ἀπό τήν Ἱστορία, ἀπό τή χαράν, ἀπό τήν ὀδύνη, ἀπ’ ὅλη τέλος τήν ἀνθρώπινη ζωή… “τόλμα τε καί σθένει καί θρασεία πνέων καρδία”… στήν κατάγνωση τῆς “μείζονος ζωῆς” καί τῆς ψυχῆς του καί τοῦ κόσμου. Στήν κατάκτηση τοῦ ὁμόκεντρου πρός ὅλα, ἐξυψωτικοῦ τοῦ Σύμπαντος Ρυθμοῦ…»
Τί ἐξαιρετικά λόγια αλήθειας! Σκέψεις καί λόγια τά ὁποῖα θά μποροῦσαν νά εἰπωθοῦν μόνο ἀπό ἕναν γνήσιο «παιδευτή τοῦ σύμπαντος τοῦ ἀνθρώπου βίου»! Μάλιστα ὁ αὐθεντικός καί πηγαῖος ποιητής πρέπει νά «μεταλαβαίνει» τήν βιωματική γνώση τῆς ζωῆς μέ τόλμη καί σθένος, μέ θάρρος καρδιᾶς καί ψυχῆς! Καί παρακάτω μᾶς ξεκαθαρίζει ὅτι μόνον «ὁ λυτρωμένος ἀπό φιλοσοφικές, ἐπιστημονικές, θρησκευτικές καί πολιτικές» ὑποτέλειες γνήσιος ποιητής γίνεται ὁ «παιδευτής» τῶν ἄλλων!
«…Γιατί ὅλες οἱ νεότερες ὑπεύθυνα σκεπτόμενες γενιές τοῦ Κόσμου συσπειρώνονται ὁλοένα περισσότερο τριγύρα ἀπ’ τήν Ἰδέα τοῦ γνήσιου Ποιητῆ, ὡς “Παιδευτοῦ τοῦ σύμπαντος τοῦ ἀνθρώπου βίου”. Γιατί μόνο ἐκεῖνος, ἀπ’ τήν ἴδια του τή Φύση, λυτρωμένος ἀπ’ τίς ὁποιεσδήποτε αὐταρχικές κατηγορίες (φιλοσοφικές, ἐπιστημονικές, θρησκευτικές, πολιτικές), ὁπού κρατοῦνε «σέ μιάν αὐθαίρετη ὑποτέλεια, ἐξάρτηση, ἤ ἀπόσταση τόν ἄνθρωπο ἀπ’ τά πάντα», ἱερουργός τῆς κοσμικῆς καί αὐθεντικῆς αἰσθαντικότητας τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι ὁ μόνος πού πληρώνει ὅλο τό νόημα καί τό αἴτημα τῆς καθαρῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, στήν κοσμική του κλίμακα καί στόν ἀκέραιό του δημιουργικό προορισμό…».
Μεστά λόγια ἀλήθειας, πανανθρώπινης διαχρονικῆς κατήχησης, ἁρμονικῆς ἐνατένισης καί ὑψίστης πνευματικῆς εὐεξίας! Γιατί «μονάχα αὐτός, χάρη σ’ αὐτή τή βασική ἀπό γενετῆς του τοποθέτηση πάνω στόν ἴδιο τό σφυγμό τῆς Δημιουργίας, μπορεῖ νά ἰδεῖ συγκεντρικά τή Φύση, τήν Ψυχή, τήν Ἱστορία, ν’ ἀναζητοῦν νά λυτρωθοῦνε σ’ ἕνα ὁμόπνοο καί ὁμόφωνο Ρυθμό… Μονάχα αὐτοῦ ἡ ἀποστολή ἀρχινᾶ ἀπό κεῖ ὅπου τελειώνουν ὅλες οἱ ἄλλες: πέρα ἀπόλυτα ἀπ’ τά σύνορα ὁποῦ χαράξαν ἐπί αἰῶνες οἱ κτηνάνθρωποι γιά ν’ ἀσφαλίσουνε, μέ τό ἴδιο πάντα γλίσχρο νόμισμα, τήν ἡθική τους, τήν ἀπόλαυσή τους, τή συντήρησή τους, τίς ἰδεολογίες τους, τούς ἀνταγωνισμούς τους – ὅλη τέλος, μέ μιά λέξη, στό βάθος διαζευγμένη ἀπ’ τήν Ψυχή κι ἀπό τή Φύση ἱστορική τους κοινωνική ζωή».
Πόσο ἀκριβολόγα φιλοσοφική διεισδυτική ματιά στά τεκταινόμενα τοῦ κόσμου! Καί πόσο ἐπίκαιρος γίνεται ὁ βαθύτατα εὐαισθητοποιημένος ποιητής Ἄγγελος Σικελιανός, σήμερα πού «οἱ κτηνάνθρωποι γιά ν’ ἀσφαλίσουνε, μέ τό ἴδιο πάντα γλίσχρο νόμισμα, τήν ἡθική τους, τήν ἀπόλαυσή τους, τή συντήρησή τους, τίς ἰδεολογίες τους, τούς ἀνταγωνισμούς τους» σύρουν κομματιασμένες τίς συνειδήσεις καί τίς ζωές μας «διαζευγμένες ἀπ’ τήν Ψυχή κι ἀπό τή Φύση», ξεκομμένες ἀπό τήν ἱστορικότητα τῆς σώφρονος κοινωνικῆς ζωῆς!
Καί συνεχίζει, δίνοντάς μας διέξοδο στό τεχνηέντως «ἀφύσικο» φκιαχτό ἀδιέξοδο «στά αἰώνια ζωτικά προβλήματα τοῦ Ἀνθρώπου»: «Οὔτε οἱ ὑλικοί δογματικοί ἱστορισμοί, οὔτε καθόλου, βεβαιότατα, οἱ νεκροί ἱστορικοί ἰδεαλισμοί δικαιοῦνται ὁλότελα σέ τέτοια ἀγέρωχη καί ζωτική φιλοδοξία, ὅταν ὅλοι πιά γνωρίζουνε πώς οὔτ’ αὐτό πού τόσο ἀδέξια κράζουμε «ὕλη» ἔχει μιά ἀπόλυτη ἐπικράτηση ἀπάνω στήν ψυχή μας, οὔτε φτάνει μόνο, βέβαια, ἡ ἀπόλυτη δογματική κυριαρχία μιᾶς ὁποιασδήποτε Ἰδέας… χρειάζεται ὅλος ὁ ἄνθρωπος, ὅλη σέ ὁμόκεντρο ἐσωτερικό παλμόν ἡ Ἱστορία, ἡ Ψυχή κ’ ἡ Φύση. Χρειάζεται ὅλη ἡ Μνήμη κι ὅλη ἡ εὐρύτερη συνείδηση τῆς Ζωῆς στίς κοσμικές καί αἰώνιές της διαστάσεις.... Χρειάζεται, μ’ ἄλλα λόγια, αὐτή ἡ ἴδια ἐπανάσταση τῆς Ποίησης… (χρειάζεται) τήν ἐγρήγορση πού, αὐτή τήν ὤρα ἀκόμα, εἶναι σύγχρονα προνόμιο καί μαρτύριο μονάχα τοῦ «πρωτοτόκου ἐκ νεκρῶν», τοῦ Ποιητῆ…».
«Ἡ ἴδια ἡ ἐπανάσταση τῆς Ποίησης» ἔδωσε πρό τριῶν χιλιάδων τοὐλάχιστον ἐτῶν τήν λύτρωση τῆς κάθαρσης τῶν ψυχῶν καί τήν ὀρθή διάνοια τοῦ δυνατοῦ νοός! Ὁ πανανθρώπινος ποιητικός λόγος τῆς ἑλληνίδος φωνῆς, ὁ συλλαβικός καί μοναδικά προσωδιακός μουσικός ρυθμός της, προσέδωσε τήν ἁρμονική μέθεξη ψυχῆς μέ «τήν μίμηση πράξεως σπουδαίας καί τελείας», στά ὁλάνοιχτα ὑπαίθρια θέατρα τῆς Μάνας Ἑλλάδας Γῆς!
Ἡ πανάρχαια συλλογική ψυχή τῆς Μνημοσύνης μέ τίς «θύγατρες Μοῦσες» μαθήσεις-νοήσεις, ὁδήγησε τούς μεμυημένους τῶν Μουσῶν στήν συνειδητοποίηση τοῦ «ὁμόκεντρου ἐσωτερικοῦ παλμοῦ τῆς Ἱστορίας, τῆς Ψυχῆς καί τῆς Φύσης»! «Διά τῆς ποιητικῆς» τοῦ λόγου τοῦ ἑλληνικοῦ, οἱ Μοῦσες ὁδηγοῦσαν στήν ἀποκαθαρτήρια ἀγωγή τῆς ψυχῆς (ψυχαγωγία) καί στήν «παίδευσιν» τοῦ σωφρονισμοῦ. Κατά τόν σεπτό Πλούταρχο, ἡ ἀθάνατος ποιητική τοῦ λόγου τοῦ ἑλληνικοῦ ἀποτελεῖ «σύνοδον» τοῦ νοῦ καί τῆς ψυχῆς, «ποιεῖ δ’ ἡ μῖξις… νοῦ καί ψυχῆς σύνοδος λόγον»! Καί οἱ κοινωνήσαντες τῆς «συνόδου» αὐτῆς, οἱ «ποιητές», εἶναι οἱ πρωτοβαδίζοντες «ἀπελεύθεροι δεσμῶτες» τοῦ Πλατωνικοῦ «Σπηλαίου», μέσ’ ἀπό τήν βαθειά σκιά τῆς ἄννοιας καί τῆς παραποίησης!
Εἶναι οἱ «πρωτοτόκοι ἐκ νεκρῶν» γνήσιοι Ποιητές, κατά τόν Ἄγγελο Σικελιανό, λοιδωρούμενοι καί μή πιστευτοί μέν, φέροντες δέ στά κατάβαθα τῆς αἰσθαντικῆς ψυχῆς των τόν παλμόν τῆς Μάνας Φύσης καί τῆς Συμπαντικῆς Ψυχῆς! Εἶναι οἱ ἀσίγαστοι καί οἱ ἀσυμβίβαστοι μέ τήν ἀσχήμια καί τήν ἀσυμμετρία τῆς ἐπίγειας «βολεμένης» ζωῆς…
Κι ὁ ποιητής Ἄγγελος Σικελιανός, ἕνας ἀπ’ αὐτούς τούς «πρωτοτόκους ἐκ νεκρῶν» ποιητές, ἀγαπήθηκε – μά καί συγχρόνως λοιδορήθηκε καί κατηγορήθηκε – ὅσο κανένας ἄλλος πνευματικός Ἕλληνας ὁραματιστής, ἐνῶ ὁ ἴδιος ἐξ ἀρχῆς ἀνεφάνη ξεκάθαρος, μεστός καί περιεκτικός. Στό διάβα τοῦ γήϊνου βίου του, στάθηκε πραγματικός δαδοῦχος τῆς ἄσβεστης φλόγας τοῦ πνευματικοῦ φωτός, τοῦ φωτός τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, πού τόσο οὐσιαστικά καί παραστατικά ἁπλόχερα σκόρπισε «ἄνευ φειδοῦς», ὡς νέος ἱεραπόστολος σπορέας Τριπτόλεμος, μεταλαμπαδεύοντάς το σέ ὅποιον ἤθελε τό κοινωνήσει…
Ὁ ἴδιος ὁ ποιητής μᾶς ξεκαθαρίζει: «Ἡ προσπάθειά μου, δέν ἔχει τίποτα τό ἀρχαιολογικό. Ὁ ρυθμός δέν ἀνήκει σέ καμιά ἐποχή. Ἡ ἐλιά, ἡ δρῦς, τό ἀμπέλι δέν ἀνήκουν σέ μιά μόνο ἐποχή ὡς ρυθμός. Ἔχουν τόν προορισμό τους σ’ ὅλες τίς ἐποχές. Ἔτσι καί ἡ ἑλληνική ἔμπνευσις καί ἡ ἑλληνική τέχνη μπορεῖ νά μήν ξεφεύγη ἀπό τίς ὑγιεῖς βάσεις. Ἄν γιά κάθε λαό εἶναι ἐπιβεβλημένο νά γυρίζη πρός τίς ἀρχές πού τόν ἔθρεψαν, ὁ ἑλληνικός λαός ἔχει ὑποχρεώσεις νά γυρίση πρός τήν ἀρχαία πηγή ἀπό τήν ὁποίαν ἐβγῆκε ἡ παγκόσμια διανόηση»!
ΠΗΓΗ: Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο «Ἄγγελος Σικελιανός καί Ἐλευσίνα». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 19.3.2022.
