ΣΧΗΜΑΤΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ ΕΝΑ ΣΩΜΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΙΚΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Σημαντικό κείμενο του Κώστα Μελά για τις γυμνές αξιώσεις ισχύος που προβάλλονται σήμερα ως ιδεολογικά θέσφατα εν ονόματι της οικονομικής επιστήμης. Από την φυσική ώς την επιδημιολογία, σιγά σιγά σχηματίζεται στο Νέο Πλανόδιον ένα σώμα κειμένων κριτικής του σημερινού καθεστωτικού επιστημονικού λόγου και των συνήθως απαρατήρητων όσο και μοιραίων επιπτώσεών του.
«Υπάρχει μια προφανής ασυμφωνία ανάμεσα στις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η οικονομική έρευνα και στην εφαρμογή τους στην πράξη. Από τη μια πλευρά τονίζεται εμφαντικά ότι η οικονομική επιστήμη παρατηρεί μόνο την κοινωνική ζωή και αναλύει τι αναμένεται να συμβεί κάτω από διάφορες συνθήκες και ότι ποτέ δεν αναλαμβάνει να συναγάγει το πώς όφειλαν να είναι τα πράγματα. Από την άλλη, όμως, ουσιαστικά κάθε οικονομολόγος προβαίνει στη συναγωγή τέτοιων συμπερασμάτων. Κι ακόμη, οι διάφορες οικονομικές θεωρίες είναι κατά κανόνα διαρθρωμένες κατά τρόπο που ακριβώς εξυπηρετεί το σκοπό της συναγωγής τέτοιου είδους συμπερασμάτων.
«Υπάρχει μια προφανής ασυμφωνία ανάμεσα στις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η οικονομική έρευνα και στην εφαρμογή τους στην πράξη. Από τη μια πλευρά τονίζεται εμφαντικά ότι η οικονομική επιστήμη παρατηρεί μόνο την κοινωνική ζωή και αναλύει τι αναμένεται να συμβεί κάτω από διάφορες συνθήκες και ότι ποτέ δεν αναλαμβάνει να συναγάγει το πώς όφειλαν να είναι τα πράγματα. Από την άλλη, όμως, ουσιαστικά κάθε οικονομολόγος προβαίνει στη συναγωγή τέτοιων συμπερασμάτων. Κι ακόμη, οι διάφορες οικονομικές θεωρίες είναι κατά κανόνα διαρθρωμένες κατά τρόπο που ακριβώς εξυπηρετεί το σκοπό της συναγωγής τέτοιου είδους συμπερασμάτων.
Το αποτέλεσμα είναι να διατυπώνονται πολιτικές συνταγές με υποτιθέμενο επιστημονικό και αντικειμενικό χαρακτήρα. Θα νόμιζε κανείς ότι οι όροι "παρατήρηση" και "δεδομένο" δεν έχουν την ίδια σημασία στα οικονομικά με τη σημασία που τους δίνεται αλλού στην επιστημονική ορολογία. Οι οικονομολόγοι δίνουν την εντύπωση ότι μπορούν να αναφέρονται σε μια σφαίρα αξιών που είναι και αντικειμενικές και υποκειμενικές στην παρατήρηση. Κανοναρχούν απόψεις τις οποίες θεωρούν κοινωνικά επιβεβλημένες. Επιδιώκουν να υπολογίσουν, βασιζόμενοι άμεσα πάνω στα "επιστημονικά" τους ευρήματα, την πορεία των δραστηριοτήτων που είναι "επιθυμητή", ή "σωστή" από οικονομική άποψη, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που αντιτάσσονται προς ορισμένα διαφορετικά μέτρα πολιτικής, βασιζόμενοι στην άποψη ότι η πραγματοποίησή τους θα είχε ως συνέπεια τη μείωση της "γενικής ευημερίας" των πολιτών, ή ότι η λήψη των μέτρων αυτών θα σημάνει την αγνόηση των οικονομικών κανόνων.
Είναι ρητή η άποψη ότι η οικονομική ανάλυση είναι ικανή να οδηγεί στη διατύπωση κανόνων με την έννοια "προτύπων". Ο ελεύθερος ανταγωνισμός ο οποίος αποτελεί μια καθαρή απαγωγική κατασκευή, δεν αποσκοπεί απλά να δώσει κάποια επιστημονική εξήγηση της πορείας των οικονομικών σχέσεων κάτω από ορισμένες και συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Αποτελεί ταυτόχρονα την απόδειξη ότι κάτω από αυτές τις υποθετικές συνθήκες θα επιτυγχανόταν η μεγιστοποίηση του "συνολικού εισοδήματος" ή η μεγιστοποίηση της "ικανοποίησης των αναγκών" της κοινωνίας.
Ο "ελεύθερος ανταγωνισμός", με αυτό τον τρόπο, γίνεται κάτι περισσότερο από ένα σύνολο αφηρημένων υποθέσεων, που χρησιμοποιείται σαν εργαλείο της ανάλυσης των αιτιακών σχέσεων που συνδέουν τα γεγονότα. Παίρνει τη θέση του Πολιτικού Desideratum. Οι οικονομολόγοι είναι η μοναδική ομάδα επιστημόνων που μπορούν όχι να παράγουν μέσω της επιστήμης τους, το δέον από το είναι, αλλά να ισχυριστούν ότι τα δύο αυτά ταυτίζονται με τον τρόπο που αυτοί μεθοδολογικά χειρίζονται την επιστήμη τους.»
Είναι ρητή η άποψη ότι η οικονομική ανάλυση είναι ικανή να οδηγεί στη διατύπωση κανόνων με την έννοια "προτύπων". Ο ελεύθερος ανταγωνισμός ο οποίος αποτελεί μια καθαρή απαγωγική κατασκευή, δεν αποσκοπεί απλά να δώσει κάποια επιστημονική εξήγηση της πορείας των οικονομικών σχέσεων κάτω από ορισμένες και συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Αποτελεί ταυτόχρονα την απόδειξη ότι κάτω από αυτές τις υποθετικές συνθήκες θα επιτυγχανόταν η μεγιστοποίηση του "συνολικού εισοδήματος" ή η μεγιστοποίηση της "ικανοποίησης των αναγκών" της κοινωνίας.
Ο "ελεύθερος ανταγωνισμός", με αυτό τον τρόπο, γίνεται κάτι περισσότερο από ένα σύνολο αφηρημένων υποθέσεων, που χρησιμοποιείται σαν εργαλείο της ανάλυσης των αιτιακών σχέσεων που συνδέουν τα γεγονότα. Παίρνει τη θέση του Πολιτικού Desideratum. Οι οικονομολόγοι είναι η μοναδική ομάδα επιστημόνων που μπορούν όχι να παράγουν μέσω της επιστήμης τους, το δέον από το είναι, αλλά να ισχυριστούν ότι τα δύο αυτά ταυτίζονται με τον τρόπο που αυτοί μεθοδολογικά χειρίζονται την επιστήμη τους.»
