(για όσους ενδιαφέρει...., και πρέπει να ενδιαφέρει...)
...μια δραστηριότητα ταιριαστή με την πλούσια βιοποικιλότητα της ελληνικής φύσης... Ένας πολύτιμος κόσμος "μικρού όγκου, υψηλής αξίας"...
Ένας κλάδος με αυξητικές τάσεις παγκοσμίως σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξης (καλλιέργεια φυτικού υλικού, τεχνολογία, παραγωγή, εμπορία, καταναλωτικές χρήσεις, αξίες...)
Η παγκόσμια παραγωγή αιθέριων ελαίων εκτιμήθηκε για το 2020 σε περισσότερους από 370.000 τόνους, συνολικής αξίας περίπου 11,0 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η πορεία παραγωγής είναι συνεχώς ανοδική από το 1990 όπου παρήχθησαν μόνο 45.000 τόνοι ελαίων, έφτασε τους 100,000 Τόνους το 2007, ενώ από το 2007 η αύξηση είναι απότομη, ώστε σήμερα να ξεπερνά τους 370.000 Τόνους... Η Ποσότητα αυτή είναι υπεροκταπλάσια σε όγκο εκείνης του 1990.
Η στατιστικές και η ακριβής εκτίμηση της παγκόσμιας παραγωγής και εμπορίου αιθέριων ελαίων χαρακτηρίζεται από δυσκολίες. Σε πολλές χώρες, δεν καταγράφονται στατιστικά στοιχεία για την εγχώρια παραγωγή τους, ούτε για τις εξαγωγές για μερικά από αιθέρια έλαια με τον μεγαλύτερο όγκο, ενώ τα υπόλοιπα συχνά χάνονται σε κωδικούς που περιλαμβάνουν μια σειρά προϊόντων. Επομένως, οι διάφορες δημοσιεύσεις στοιχείων παγκόσμιας παραγωγής πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή και σκεπτικισμό, καθώς οι πληροφορίες αγνοούν γενικά την εγχώρια κατανάλωση και συχνά βασίζονται σε δεδομένα μόνο από τις κύριες χώρες παραγωγής. Στην πραγματικότητα, ένα ευρύ φάσμα χωρών από κάθε ήπειρο συμμετέχει ως παραγωγός.
Τα αιθέρια έλαια είναι γενικά πολύπλοκης σύνθεσης και περιέχουν αλκοόλες, αλδεΰδες, κετόνες, φαινόλες, εστέρες, αιθέρες και τερπένια σε διαφορετικές αναλογίες.
Οι κυριότεροι παραγωγοί αιθέριων ελαίων παγκοσμίως είναι η Κίνα και η Ινδία, ακολουθούμενη από την Ινδονησία, την Σρι Λάνκα και το Βιετνάμ. Οι κυριότερες χώρες παραγωγής αιθέριων ελαίων στην Αφρική περιλαμβάνουν το Μαρόκο, την Τυνησία, την Αίγυπτο και την Αλγερία. Η Ακτή Ελεφαντοστού, η Νότια Αφρική, η Γκάνα, η Κένυα, η Τανζανία, η Ουγκάντα και η Αιθιοπία παίζουν δευτερεύοντες ρόλους. Η Βόρεια Αμερική είναι επίσης σημαντικός παραγωγός αιθέριων ελαίων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ), ο Καναδάς και το Μεξικό διαθέτουν όλα τα σημαντικά φυσικά αρωματικά φυτικά υλικά, ενώ η Αργεντινή, η Παραγουάη, η Ουρουγουάη, η Γουατεμάλα και το νησί της Αϊτής συμβάλλουν επίσης σημαντικά σε παραγωγές κατά τομέα. Εκτός από τις προαναφερθείσες μεγάλες χώρες παραγωγής αιθέριων ελαίων, υπάρχουν πολλές άλλες λιγότερο σημαντικές, όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ταϊβάν, η Ιαπωνία, η Τζαμάικα και οι Φιλιππίνες.
Πολλοί παραγωγοί προέρχονται από αγροτικές επιχειρήσεις και οικονομίες χαμηλού κόστους αναπτυσσόμενων χωρών (εκτιμάται ως το 65% της παγκόσμιας παραγωγής).
Τα παραδείγματα είναι πολλά:
τα παράγωγα πορτοκαλιού που παράγονται στη Βραζιλία και την Κίνα,
η μέντα καλαμποκιού ή άγρια μέντα (Mentha arvensis) στην Ινδία και την Κίνα,
το λεμόνι στην Αργεντινή και την Ισπανία,
ο ευκάλυπτος στην Κίνα και την Ινδία,
η μέντα στις ΗΠΑ και την Ινδία,
η citronella (Cymbopogon nardus) ή λεμονόχορτο στην Κίνα και την Ινδονησία,
sassafras (Sassafras albidum) στην Κίνα,
το λάιμ ή μοσχολέμονο στο Μεξικό,
lavandin (Lavandula angustifolia) στη Γαλλία και την Ισπανία και
το Patchouli (Pogostemon cablin) στην Ινδονησία και την Κίνα.
Οι βασικοί παράγοντες της αγοράς περιλαμβάνουν την συνεχώς αυξανόμενη προτίμηση των καταναλωτών για φυσικά προϊόντα, την αυξανόμενη δημοτικότητα των θεραπειών χαλάρωσης (σπα, αρωματοθεραπεία, αρωματικές ύλες και αρώματα), την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος από το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο και την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις παρενέργειες των χημικών ουσιών.
Επίσης, οι εξαιρετικές αντιβακτηριακές και αντισηπτικές ιδιότητες και τα αρώματα των αιθέριων ελαίων έχουν ενισχύσει τη συνολική τους δημοτικότητα.
Στην αγορά γενικά βοηθά η προσδοκία ότι οι τιμές των πρώτων υλών, από τις οποίες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η αγορά αιθέριων ελαίων, αναμένεται να είναι σταθερές στο εγγύς μέλλον. Τα δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Αιθέριων ελαίων (E.F.E.O.) δείχνουν ότι η παγκόσμια παραγωγή αιθέριων ελαίων αντιστοιχεί σε περίπου 6,0 εκατομμύρια στρέμματα από τα 16 δισεκατομμύρια της γεωργικής παραγωγής. Περίπου 1 εκατομμύριο αγροτικές εκμεταλλεύσεις παγκοσμίως παράγουν τα αρωματικά φυτά, ή το 0,06% των συνολικών αγροκτημάτων στον κόσμο.
Οι τρεις πρώτες καλλιέργειες αιθέριων ελαίων (πορτοκάλι, μέντα και λεμόνι), περίπου 100.000 τόνοι, αντιπροσωπεύουν περισσότερα από τα δύο τρίτα της συνολικής παραγωγής. Ένας αριθμός αιθέριων ελαίων παράγονται σε μικρές φάρμες ή συλλέγονται από δασικές εκτάσεις: πατσουλί, η λουίζα ή Litsea (Litsea cubeba), Syzygium aromaticum (γαρίφαλο), Citronella, Eucalyptus globulus, γαρίφαλου (εύρος παραγωγής: 1.000-10.000 τόνοι), καθώς και Vetiver (Chrysopogon zizanioides), Geranium, Ylang Ylang (Cananga odorata), Nutmeg (Μοσχοκάρυδο ή Myristica fragrans), Lavender ( εύρος παραγωγής: 50-400 τόνοι).
Οι μικροί αγρότες με μικρές εκμεταλλεύσεις εξακολουθούν να κυριαρχούν στην παραγωγή αιθέριων ελαίων. Συμβάλλουν σημαντικά στα τοπικά εισοδήματα των σχετικά φτωχών αγροτικών πληθυσμών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Εκτός από την κοινωνικοοικονομική σημασία για τις παραγωγικές κοινότητες, οι καλλιέργειες αυτές διαδραματίζουν σημαντικό περιβαλλοντικό ρόλο. Πολλές είναι λιγότερο ή περισσότερο πολυετείς καλλιέργειες που παρέχουν σταθερότητα στο περιβάλλον, δεδομένου ότι η καλλιέργεια πολλών από τα φυτά αυτά βασίζεται σε παλαιές παραδοσιακές ποικιλίες και ως γεωργική πρακτική συμμετέχει στην εξισορρόπηση της φυσικής χλωρίδας και πανίδας, αποφεύγοντας την συλλογή από την φύση.
Η ευρωπαϊκή αγορά αιθέριων ελαίων συνεχίζει να αναπτύσσεται με υγιή ρυθμό, όπως αποδεικνύεται από την ανάπτυξη κορυφαίων παρασκευαστών αρωμάτων και ουσιών αρωματοθεραπείας. Οι περισσότερες μονάδες επεξεργασίας εδρεύουν στην Ευρώπη, όπου παράγουν αρωματικές ύλες για την βιομηχανία τροφίμων και ποτών, τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, την τελευταία δεκαετία, η ΕΕ αύξησε την παραγωγή αιθέριων ελαίων κατά 41% (σήμερα περίπου 45.000 Τόνοι) και υπερδιπλασίασε την αξία της (σήμερα να προσεγγίζει το 1,0 δις €). Όσο για την τάση της αξίας, παραμένει ανοδική από το 2016.
Στην πραγματικότητα, στα τελευταία 15 χρόνια η Γερμανία αύξησε την παραγωγή της περισσότερο από 50%. Παρόμοιες τάσεις σημειώθηκαν στην Ισπανία, την Ελλάδα και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ συνολικά, η Γερμανία κατατάσσεται σταθερά ως ο κορυφαίος παραγωγός όγκου με 46% των παραγόμενων αιθέριων ελαίων (περίπου 19 εκατομμύρια κιλά) και το 23% της αξίας τους. Ακολουθεί η Γαλλία η οποία σημείωσε τα μεγαλύτερα κέρδη σε αξία αυξάνοντας τις πωλήσεις της κατά 90%. Την ίδια δεκαπενταετία, η Γερμανία, η Ισπανία και οι ΗΠΑ κατέγραψαν ακόμη μεγαλύτερες αυξήσεις. Στα τελευταία 5 χρόνια η Γαλλία ήταν ο κορυφαίος παραγωγός υψηλής αξίας και αντιπροσώπευε το 34% της συνολικής αξίας της ΕΕ και πρώτη στις πωλήσεις. Η χώρα κατατάσσεται στη δεύτερη θέση ως προς την ποσότητα με πάνω από 7 εκατομμύρια κιλά. Άλλοι σημαντικοί Ευρωπαίες χώρες παραγωγοί περιλαμβάνουν την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία. Για την Γαλλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, Βουλγαρία και Πορτογαλία τα εκχυλίσματα φυσικών εκκριμάτων ρητινών και τα συμπυκνώματα παρέχουν σημαντικές ποσότητες τόσο σε αξία όσο και σε ποσότητες.
Οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς στην Ευρώπη είναι η Γερμανία, η Γαλλία, η Βρετανία, η Ολλανδία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Ιρλανδία οι οποίοι εισάγουν το 40% των ποσοτήτων από αναπτυσσόμενες χώρες. Οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς από τις αναπτυγμένες χώρες σε τελικό προϊόν πλήρως επεξεργασμένο (με υψηλή προστιθέμενη αξία) είναι οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιρλανδία. Να σημειώσουμε ότι η Γερμανία τα τελευταία χρόνια αγοράζει μεγάλες ποσότητες πορτοκαλέλαιου, και αιθέρια μέντας τα οποία προορίζει για την βιομηχανία τροφίμων. Η βιομηχανία τροφίμων και καλλυντικών εμφανίζει τεράστια στροφή προς τις φυσικές πρώτες ύλες και σιγά σιγά εγκαταλείπει τεχνητά συστατικά και χρωστικές. Επίσης η Ολλανδία και η Ελλάδα εμφανίζονται ως αυξητικά εισαγωγείς αιθέριων ελαίων τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά το 2012. Η Γαλλία εισάγει κυρίως για την βιομηχανία καλλυντικών και αρωματοποιίας. Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγές καλλυντικών και αρωμάτων της Ευρώπης και ακολουθείται από την Μ. Βρετανία, την Γερμανία και Ιταλία.
Περιττό να τονίσουμε ότι όλα σχεδόν τα αιθέρια έλαια έχουν και φαρμακευτική αξία με σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες. Μεγάλος αριθμός φυτών από τα οποία παράγονται αποτελούν βασικό κορμό της ελληνικής πλούσιας χλωρίδας.
Στις εικόνες επισυνάπτονται μερικά από τα πιο σημαντικά φυτά και τμήματα αυτών από τα οποία εξάγονται τα αιθέρια έλαια, με πολλά ελληνικά φυτά τα οποία σίγουρα είναι ακόμη περισσότερα... Παραθέτω ένα μέρος από το μεγάλο φάσμα των ελληνικών φυτών, πλούσιες πηγές αιθέριων ελαίων, καλλιεργήσιμων και της ενδημικής χλωρίδας.
Η φυσική χλωρίδα στην ελληνική ύπαιθρο βρίσκεται υπό την απειλή της περιβαλλοντικής αλλοίωσης (π.χ. μαζικές εκχερσώσεις) και της λαθροσυλλογής.... Μεγάλος ο πλούτος και μεγάλη η προοπτική για την αγροτική οικονομία, υπό τις κατάλληλες συνθήκες περιβαλλοντικής, αγροτικής αλλά και "αναπτυξιακής" πολιτικής, ζήτημα που το έχουμε προσεγγίσει πολλές φορές αναδεικνύοντας ελλείψεις και αδιαφορίες.
Η αλυσίδα παραγωγής, συλλογής, πρώτης επεξεργασίας, βιομηχανικής προστιθέμενης αξίας και marketing, προωθώντας στις μεγάλες αγορές (δυναμική πελατεία υψηλής ζήτησης....)... απαιτεί σοβαρή αγροτική πολιτική, επιστημοσύνη, πόρους ενίσχυσης της έρευνας, κίνητρα στην παραγωγή και διευκόλυνση του εξαγωγικού εμπορίου το οποίο παγκοσμίως εμφανίζεται "σκληρά" ανταγωνιστικό.
Σ. Σεκλιζιώτης
