Ο θάνατος του Βάσου Λυσσαρίδη , την παραμονή της Πενταμερους στή Γενεύη ,προκαλει συνειρμούς. Ασφαλως , ηταν αιωνόβιος καί βρισκόταν στό τέρμα της ζωης του.Δέν μπορουσε πλέον νά παρεμβαίνει ενεργά στά πολιτικά γεγονότα. Αν μπορουσε , θά ηταν ισως διαφορετικά τά πράγματα.Θά ηταν πολύ πιό δύσκολο γιά τίς ηγεσίες του ΑΚΕΛ καί του ΔΗΣΥ νά προαγάγουν τήν πολιτική της εθελοδουλείας , της συνθηκολογήσεως καί της αποδοχης σχεδίων γιά τήν κατάλυση της Κυπριακης Δημοκρατίας καί τή δορυφοροποίηση ολόκληρης της Κύπρου από τήν Αγκυρα , μέ την παραπλανητική προπαγάνδα γιά δηθεν " λύση " .
Ακόμη ομως καί οταν η σάρξ ηταν ασθενής, τό πνευμα του Βάσου Λυσσαρίδη ηταν αγρυπνο καί διαυγές μέχρι τέλους.Μπορουσε καί παρακολουθουσε τά θλιβερά καί ανάξια πού συνέβαιναν καί ερχονταν σέ αντίθεση μέ οσα αγωνίσθηκε γιά μιά ολόκληρη ζωή.Πονουσε καί ανησυχουσε. Ισως νά μήν αντεξε τό ονειδος της εθνικης αναξιοπρέπειας καί νά θέλησε , μέ τό θάνατό του , νά προσφέρει μιά τελευταία υπηρεσία, νά αφυπνίσει τά πνεύματα καί νά γαλβανίσει τά πατριωτικά αισθήματα του Κυπριακου λαου ,πού γνώρισε στό πρόσωπο του τόν πρωτοπόρο των αγώνων του.
Από τότε ,πού η Τουρκανταρσία, υποβοηθούμενη από τήν ΤΟΥΡΔΥΚ, τό Τουρκικό Απόσπασμα Κύπρου, ειχε καταλάβει αιφνιδιαστικά τίς βουνοκορφές του Πενταδακτύλου καί τό φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνος , μέ στρατηγικό στόχο τήν υποβοήθηση καί τή στήριξη Τουρκικης αποβάσεως στήν Κερύνεια. Ο Βάσος Λυσσαρίδης , επικεφαλης του τάγματος των κοκκινοσκούφηδων εθελοντων καταδρομέων , πού ειχε ο ιδιος δημιουργήσει, ανέλαβε τό κύριο βάρος της επιχειρήσεως γιά τήν εκπόρθηση του Αγίου Ιλαρίωνος καί τήν απελευθέρωση του Πενταδακτύλου.Η επιχείρηση δέν ολοκληρώθηκε , μετά από εξωτερικές πιέσεις καί παρεμβολή ειδικότερα , μεταξύ των αντιμαχομένων, Αγγλων " ειρηνευτων " της Δυνάμεως του ΟΗΕ στήν Κύπρο.Μέ τό προσωπειο του ΟΗΕ ,παρεμπόδισαν τότε οι Βρετανοί τήν απελευθέρωση του Πενταδακτύλου καί τήν αποκατάσταση της νομιμότητας, οπως συμπράττουν σήμερα μέ τήν Αγκυρα , μέ τό ιδιο προσωπειο του ΟΗΕ, γιά τήν επίτευξη του ιδιου στόχου , πού ειχαν καί τότε : τήν κατάλυση της Κυπριακης Δημοκρατίας.
Η εικόνα του Βάσου Λυσσαρίδη στόν Πενταδάκτυλο, ανάμεσα στούς κοκκινοσκούφηδες συναγωνιστές του, εμεινε στή φαντασία του Κυπριακου λαου , ως σύμβολο αγώνα καί μαχητικου πνεύματος γιά τήν ελευθερία της Κύπρου.Οι αγωνες του ομως χρονολογουνται από πολύ πιό πρίν.Από τά φοιτητικά του χρόνια καί από τή συμμετοχή του στόν ενοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59.
Προσωπικός ιατρός, φίλος καί συνεργάτης του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, στάθηκε σταθερά στό πλευρό του από τήν επομένη του αγώνα καί της ανακηρύξεως της Κυπριακης Δημοκρατίας.Ηταν από τούς λίγους πού διετήρησαν τή διαφωνία τους μέχρι τέλους γιά τίς Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου. Συνέπλευσε ομως μέ τόν Μακάριο, γιατί ειδε σ' αυτόν τόν ασυμβίβαστο ηγέτη, πού θά συνέχιζε ΄τον αγώνα γιά τήν κατάκτηση από τήν Κύπρο μιας πραγματικης ανεξαρτησίας , σέ αντίθεση μέ τή ψευδεπίγραφη πού της ειχε επιβληθει εκβιαστικά μέ τίς Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου.
Ο Βάσος Λυσσαρίδης διεδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στήν υπεράσπιση της Λευκωσίας ,οταν ξέσπασε η κρίση , τά Χριστούγεννα του 1963. Βοήθησε ομως , ταυτόχρονα , τήν Κύπρο μέ τίς σχέσεις πού ειχε μέ τήν Αιγυπτο του Νάσσερ, μέ διάφορα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα καί μέ διεθνεις προσωπικότητες.
Η περίοδος από τό 1964 μέχρι τήν ανοδο στήν εξουσία της χούντας τό 1967 καί τό πραξικόπημα καί τήν εισβολή τό 1974 , ηταν μιά δραματική περίοδος , μέ μεγάλες ελπίδες καί προσδοκίες, αλλά καί απογοητεύσεις καί τραγωδίες. Η μυστική αποστολή μιας μεραρχίας στήν Κύπρο γιά τή θωράκιση της εναντίον των Τουρκικων απειλων γιά απόβαση , δημιούργησε μιά νέα ισορροπία δυνάμεων.Η ισορροπία αυτή επρεπε να αντέξει στό χρόνο.Νά παραμείνει σταθερή.Θά επρεπε ομως γι' αυτό νά παραμεινει σταθερή καί η κατάσταση στήν Ελλάδα.
Ο ξένος ομως παράγοντας ηθελε " λύση " του Κυπριακου πού νά ικανοποιει καί τήν Αγκυρα.Ο ασβηστος πόθος των Ελλήνων της Κύπρου γιά Ενωση εργαλειοποιηθηκε επιτηδείως γιά νά οδηγήσει , μέ τή φενάκη της δηθεν Ενώσεως, σέ διχοτομικές λύσεις.Ο Βάσος Λυσσαρίδης στάθηκε δίπλα στόν Αρχιεπίσκοπο Μακάριο , ακλόνητος συμπαραστάτης καί συναγωνιστής γιά τήν απόκρουση τέτοιων " λύσεων " .
Οταν ανέλαβε τήν εξουσία η χούντα στήν Ελλλάδα,ολοι ανέμεναν οτι αυτή θά επεδίωκε νά ανατρέψει τόν Μακάριο γιά νά επιβάλει στό Κυπριακό απαράδεκτη λύση.Ο Βάσος Λυσσαρίδης συμπαρατάχθηκε πάλι μέ τόν Αρχιεπίσκοπο Μακάριο καί πρωτοστάτησε στόν αντιδικτατορικό αγώνα στήν Κύπρο.
Στό πνευμα αυτό , αποτέλεσε εναν από τούς σημαντικότερους παράγοντες του μαζικου αλλά καί του ενοπλου μετώπου κατά της χούντας, πού εξύφαινε συνεχως τή μιά συνωμοσία μετά τήν αλλη , μέ πάντα τόν ιδιο σκοπό: τή δολοφονία η ανατροπή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.Οταν ξέσπασε τό πραξικόπημα της χούντας του Ιωαννίδη , τόν Ιούλιο του 1974, ο Βάσος Λυσσαρίδης καί τό Σοσιαλιστικό κόμμα ΕΔΕΚ, που ειχε ιδρύσει εν τω μεταξυ, πρωτοστάτησαν στήν ενοπλη αντίσταση κατά του πραξικοπήματος, μαζί μέ τό Εφεδρικό Σωμα της Αστυνομίας, στελέχη καί ανδρες της Αστυνομίας καί της Εθνικης Φρουρας, πού ειχαν μείνει πιστά στόν Μακάριο, την Ενωση Αγωνιστων στήν Πάφο καί αλλες Αντιστασιακες Ομάδες.
Τό πραξικόπημα τό ακολούθησε η Τουρκική εισβολή ως δύο πράξεις του ιδιου δράματος, πού ειχαν τόν ιδιο σκηνοθέτη.Η τραγωδία ουτε εκαμψε τό φρόνημα του Βάσου Λυσσαρίδη ουτε επισκίασε τήν καθαρότητα καί τή διορατικότητα της σκέψεως του. Εριξε αμέσως τό σύνθημα της αντιστάσεως στήν κατοχή : " Κάθε σπίτι καί κάστρο " . " Αμυντική Θωράκιση ", " Ενιαιος Αμυντικός Χωρος Ελλάδος - Κύπρου " .Ως πρωτοστάτης στήν αντίσταση στό πραξικόπημα, αλλά καί στήν Τουρκική κατοχή , εγινε καί κύριος στόχος αυτων πού επεδίωκαν νά συντηρήσουν τό πραξικόπημα , νά μή επιτρέψουν νά γυρίσει στήν Κύπρο ο Μακάριος καί νά δημιουργήσουν κατάλληλες συνθηκες γιά νά επιβάλουν " λύση " τετελεσμένων γεγονότων " . Εγινε εναντίον του , στή Λευκωσία , δολοφονική απόπειρα.Ο ιδιος σώθηκε , αλλά σκοτώθηκε ο Γενικός Γραμματέας της Νεολαίας του Κομματος καί ποιητής Δωρος Λοϊζου.
Ειχε δει από νωρίς τά οσα βυσσοδομουσε ο ξένος παράγων γιά τή νομιμοποίηση της Τουρκικης κατοχης καί αυτούς πού εσπευδαν ν' ανταποκριθουν , πλειοδοτωντας για δηθεν " λύση " .Ειχε επισύρει επανειλημμένα τήν προσοχή στήν ανάγκη νά διαφυλαχθει ο διεθνής χαρακτήρας του προβλήματος ως προβλήματος εισβολης καί κατοχης καί νά μή υποσταλει η σημαία του αντικατοχικου αγώνα , μέ πρόσχημα τις διακοινοτικές συνομιλίες η τήν υποτιθέμενη " προσέγγιση " μέ τούς Τουρκοκυπρίους .Διεξήγαγε, πάνω στή βάση των θέσεων αυτων , ανυποχώρητο αγώνα.Αντιτάχθηκε ιδιαίτερα στήν υπουλη φόρμουλα της λεγόμενης διζωνικης ομοσπονδίας , μέ πολιτική ισότητα , διαψεύδοντας οτι εισηγητής της διζωνικης ηταν δηθεν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος.Ο ισχυρισμός αυτός ειναι αβάσιμος καί εχει ως στόχο να τή " χρεώσει " στόν Μακάριο γιά νά την καταστήσει πιό αποδεκτή καί γιά νά απαξιωθει ο Μακάριος ως σύμβολο αγώνα.Η διζωνική εγινε δεκτή ως θέση της Ελληνικης πλευρας από τόν πρώην Πρόεδρο Βασιλείου.
Ο Βάσος Λυσσαρίδης αισθανόταν γι' αυτό μεγάλη θλίψη καί οργή , οταν , αποτραβηγμένος από τήν ενεργό πολιτική , εβλεπε τήν Ελληνικη πλευρά ν' ανεμίζει τή διζωνική ως δηθεν σημαία αγώνα.
Από τό ουράνιο σημειο , στό οποιο τώρα βρίσκεται, πάνω από την αγαπημένη του Κύπρο, ο Βάσος Λυσσαρίδης στέλνει , μέ τό θάνατό του , τό μηνυμα , γιά τό οποιο αγωνίσθηκε σ' ολη του τή ζωή: η Κύπρος νά μή υποταχθει, νά μή παραπλανηθει καί νά μή συνθηκολογήσει.Νά αντιδράσει τελικα , μέ τό ιδιο πνευμα, πού απέρριψε τό σχέδιο Ανάν καί απέτρεψε τήν κατάλυση της Κυπριακης Δημοκρατίας τό 2004 .
Ο Βάσος Λυσσαρίδης θά συνεχίσει, μέ τό εργο του , τίς ιδέες του καί τήν παρακαταθήκη πού αφήνει, νά ειναι μαζί μας.Οσοι προσπαθήσουν νά παραχαράξουν τό εργο του , τίς ιδέες καί τίς θέσεις του , γιά νά εξυπηρετήσουν οποιεσδήποτε σκοπιμότητες, θά αποτύχουν , γιατί θά βρουν απέναντι τους τούς απειρους φίλους καί συναγωνιστές του καί τόν Κυπριακό λαό , πού βλέπει τήν εικόνα του νά του γνέφει από τόν Πενταδάκτυλο.
Ο μεγάλος αγωνιστής Βάσος Λυσσαριδης δέν ηταν μόνο μέ τό οπλο στό χέρι γιά τήν ελευθερία της Κύπρου.Ηταν , ταυτόχρονα , ο ζωγράφος καί ο ποιητής.Η πολιτική του διάσταση επισκίαζε τήν καλλιτεχνική . Η ζωγραφική ομως καί η ποιητική δημιουργία του δέν ειναι καθόλου αμελητέα.Αποκαλύπτουν τό μέγεθος , τίς ευαισθησίες , τόν ανθρωπισμό καί τήν αγάπη του ωραίου από μιά ολοκληρωμένη προσωπικότητα , πού , κάτω από δύσκολους καιρούς , μπόρεσε ν' ανθίσει καί ν' αποκαλύψει τόση ομορφιά.
Ο αποχαιρετισμός σέ εναν ανδρα , πού αφήνει τόσες παρακαταθηκες, πρέπει νά ειναι υπόσχεση οχι μόνο μνήμης, αλλά καί συνέχεια ζωης καί αγώνων, στό δρόμο πού χάραξε γιά τήν αντίσταση στήν κατοχή καί τήν ελευθερία της Κύπρου.
Περικλής Νεάρχου,
Πρέσβυς ε. τ.
