Του Μιχάλη Ψύλου
από την εφημερίδα Δημοκρατία
«Έχουμε πάρα πολλούς νεκρούς από τον κορονοϊό ,για να προσποιούμαστε ότι όλα πάνε καλά»! Μια κραυγή απόγνωσης ,που δεν προέρχεται από την αντιπολίτευση ,αλλά από έναν άνθρωπο του Θεού: Τον Ιταλό αιδεσιμότατο Στέφανο Ρούσο, Γενικό Γραμματέα της Ιταλικής Επισκοπικής Διάσκεψης (CEI) της Καθολικής Εκκλησίας .
« Μέσα στην πανδημία γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες διαμαρτυριών, κινητοποιήσεων ακόμη και συγκρούσεων ενάντια στα περιοριστικά μέτρα, το κλείσιμο των επιχειρήσεων, την πενιχρή στήριξη των ανθρώπων από το κράτος και την κακή διαχείριση της πανδημίας» λέει ο αιδεσιμότατος Ρούσο ,μιλώντας στην ιταλική La Presse. «Η Εκκλησία καταδικάζει τη βία ,αλλά οι όποιες βίαιες εκδηλώσεις των ημερών ,δείχνουν απλά μια κρίση στον κοινωνικό ιστό που χρήζει προσοχής και απαιτεί σκέψη και συζήτηση» λέει ο Γενικός Γραμματέας της Επισκοπικής Διάσκεψης. «Είναι σημαντικό να αφουγκραστούμε την ανησυχία που απλώνεται στην κοινωνία. Γιατί η πανδημία έχει επιδεινώσει τις κοινωνικές ανισότητες» προειδοποιεί ο αιδεσιμότατος Ρούσο.
Όχι δεν πρόκειται για έναν κληρικό με αριστερές απόψεις της λεγόμενης «Θεολογίας της Απελευθέρωσης» στη Λατινική Αμερική. Απλά ,ο Ιταλός Επίσκοπος βλέπει το …δάσος ,αλλά και το «τρένο» που έρχεται με μεγάλη ταχύτητα να προκαλέσει κοινωνική έκρηξη. «Η πανδημία, λέει, «έχει αποκαλύψει τα όρια του κοινωνικοοικονομικού μας συστήματος, επιδεινώνοντας τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες και δημιουργώντας νέα φτώχεια. Σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι στράφηκαν για βοήθεια τους τελευταίους μήνες στην ιταλική φιλανθρωπική οργάνωση Caritas. Η Διάσκεψη των Επισκόπων κάλεσε μάλιστα την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο να λάβουν μέτρα «για την κοινωνική σταθερότητα της χώρας, προειδοποιώντας ότι υπάρχουν πλέον «σαφείς ενδείξεις ότι η κατάσταση οδεύει σε έκρηξη»
«Με την πανδημία να είναι ακόμη εκτός ελέγχου , είναι η κατάλληλη στιγμή για να κοιτάξουμε πίσω» γράφει η γερμανική Tagesspiegel. «Τα δισεκατομμύρια σε κρατικό χρήμα ,με τα οποία τα κράτη και οι κοινότητες κρατών όπως η ΕΕ προσπαθούν να ξεπεράσουν την πανδημία, είναι απόλυτη διάψευση για αυτό που ήταν η επικρατούσα οικονομική θεωρία εδώ και δεκαετίες: ότι το κράτος δεν είναι η λύση, αλλά το πρόβλημα, ότι ” η αγορά ” ικανοποιεί κάθε ανάγκη και ότι ο πυρήνας της ανθρώπινης υπόστασης δεν είναι η ικανότητα συνεργασίας, αλλά ο ανταγωνισμός. Ο κορονοϊός συνέβαλε στο να καταρρεύσει αυτός ο μύθος» γράφει η γερμανική εφημερίδα.
Όπως σημειώνει ο Λοράν Μουλού στη γαλλική Humanite «η ζοφερή διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων που προκαλούνται από την κρίση Covid-19 και η επικίνδυνη διαχείρισή της ,υπενθυμίζει και κάτι άλλο: Ότι η πανδημία πλήττει με διαφορετικό τρόπο τον πληθυσμό, ανάλογα με το αν κάποιος είναι πλούσιος ή φτωχός». Η Γαλλίδα καθηγήτρια Κοινωνιολογίας Αν Λαμπέρ , στέλεχος στο Γαλλικό Ινστιτούτο Δημογραφικών Σπουδών (INE) ,σημειώνει ότι όλες οι έρευνες έχουν καταδείξει πώς «οι πιο φτωχοί παραμένουν μακράν οι πιο εκτεθειμένοι στον ιό και τις συνέπειές του»
Πρόκειται για επισημάνσεις, που όλοι μεν συμμερίζονται , μόνο που «αυτή η κρίση ανισότητας και οι ανθρώπινες τραγωδίες που προκαλεί ,απουσιάζουν εντελώς από τα κυβερνητικά ραντάρ» , υπογραμμίζει εύστοχα ο Λοράν Μουλού.
Ο Αριστοτέλης και η επανάσταση
Ο μεγάλος Αριστοτέλης ,με συγκλονιστικό τρόπο 2.500 χρόνια πριν στα «Πολιτικά», είχε προειδοποιήσει : «Η δυστυχία δημιουργεί στάσεις και επαναστάσεις. Ακόμα οι πολίτες επαναστατούν όχι μόνο για την ανισότητα του πλούτου, αλλά και για την ανισότητα των τιμών». Εξηγώντας ότι «οι κατώτεροι επαναστατούν για να γίνουν ίσοι με όλους, και οι ίσοι για να γίνουν ανώτεροι. Αυτή είναι η νοοτροπία που δημιουργεί τις επαναστάσεις. Επειδή είναι πάντα οι πιο αδύναμοι που αναζητούν ισότητα και δικαιοσύνη, ενώ όσοι έχουν τη δύναμη δεν το σκέφτονται καν».
Η συγκλονιστική διαπίστωση του Αριστοτέλη έρχεται να εξηγήσει με τον πιο παραστατικό τρόπο όχι μόνο την ιστορία της ανθρωπότητας, αλλά και τις εξελίξεις που η γενιά μας αντιμετώπισε τα τελευταία 50 χρόνια: Μια γιγαντιαία επανάσταση των πλουσίων ενάντια στους φτωχούς, των κυρίαρχων ενάντια στους κυριαρχούμενους. Μια επανάσταση που εξελίχθηκε χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, μια αόρατη επανάσταση, μια « μυστική επανάσταση », όπως την ονόμασε ο Αμερικανίδα φιλόσοφος, Γουέντι Μπράουν ,καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ στο βιβλίο της Ο νεοφιλελευθερισμός και το τέλος της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Όπως γράφει η Γουέντι Μπράουν , «κάποιοι περιορίζουν το νεοφιλελευθερισμό σε μια δέσμη οικονομικών πολιτικών με κοινωνικές συνέπειες: αποφεύγουν να δουν ότι ο νέο φιλελευθερισμός οργανώνει αυτές τις πολιτικές πέρα από την αγοράς. Κρύβουν την πολιτική πλευρά του νεοφιλελευθερισμού , δηλαδή την ισχυρή διάβρωση των φιλελεύθερων δημοκρατικών θεσμών» σημειώνει η καθηγήτρια Μπράουν.
H δημοκρατία στο απόσπασμα
Γιατί μπορεί ο κορονοϊός να είναι μεν το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του νεοφιλελευθερισμού, «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι μια εξαιρετικά μεταβλητή ιδεολογία – καλά εξοπλισμένη για να αξιοποιήσει ακόμη και τη δική της αποτυχία για να επανακάμψει με νέα μορφή» όπως γράφει η ιστοσελίδα “Opendemocracy” και προειδοποιεί : «Ο ιός μπορεί να ενισχύει το κατηγορητήριο κατά της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, παρόλα αυτά τροφοδοτεί όμως και την ανατροπή της φιλελεύθερης δημοκρατίας και την ανάπτυξη της ψηφιακής παρακολούθησης. Για τους δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας και τους πολιτικούς εκπροσώπους τους, ο ιός μπορεί να έχει αναστατώσει τα πάντα ,αλλά είναι και ένα όπλο που μπορεί να αξιοποιηθεί από το σύστημα και την ελίτ στη νέα, μεταπανδημική φάση» .
Ο ιός είναι άλλωστε ένα οικονομικό πλεονέκτημα για εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Palantir για την παρακολούθηση και την ποδηγέτηση του πληθυσμού, μέσα από την ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών. Μία από τις μεγαλύτερες κοινωνικές διαταραχές θα είναι επίσης η απώλεια συμβατικής κοινωνικής ανταλλαγής, φυσικής εγγύτητας και επαφής, καθώς όλοι μας θα μένουμε κλειδωμένοι στα σπίτια μας, αναγκασμένοι να καταφεύγουμε σε ψηφιακές διασυνδέσεις, διαρρέοντας συνεχώς τα προσωπικά μας δεδομένα στην αναπτυσσόμενη μηχανή του «Καπιταλισμού της Επιτήρησης». «Να μην ξεχνάμε ότι αυτή η κρίση δεν είναι απλώς βιολογική – είναι βαθιά πολιτική» προειδοποιεί η Opendemocracy. Η δημοκρατία στο απόσπασμα …
