ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ
«Δεν έχουμε δικαίωμα να κρύψουμε την αλήθεια όταν είναι τόσο δύσκολο να τη βρούμε και αυτό είναι που αναζητάει το βιβλίο, μέσα από μια μορφή επιστολικής νουβέλας με αρκετά αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, με κάποια πραγματικά e-mail και επιστολές με διάφορους ανθρώπους και με μια εξέλιξη μέσα στον χρόνο σε μια κοινωνία που δυστυχώς οδηγείται σε μια δυστοπία. Πρέπει να αντισταθούμε!».
Μιλάμε με τον Ιωάννη Ιωαννίδη με αφορμή το νέο του βιβλίο «Λόγω κρυμμένα λογοκριμένα Σχεδόν ημι-ιστόρημα», εκδόσεις Κέδρος. #livemedianews. Ο Ιωάννης Ιωαννίδης δεν χρειάζεται συστάσεις. Eίναι καθηγητής παθολογίας, έρευνας και πολιτικής υγείας, επιστημών δεδομένων, και στατιστικής καθώς και διευθυντής του κέντρου METRICS στο πανεπιστήμιο Stanford όπου επίσης. Χάρη στο επί δεκαετίες άριστο έργο του πέτυχε να βρίσκεται μέσα στους δέκα επιδραστικότερους επιστήμονες του πλανήτη. Δηλαδή, τα λόγια και τα γραπτά του όχι μόνο δεν περνούν απαρατήρητα, αλλά είναι και ιδιαίτερης βαρύτητας. Πολύ περισσότερο δε σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που διανύει η ανθρωπότητα από τις αρχές του έτους εξαιτίας της πανδημίας.
Ο Ιωάννης Π. Α. Ιωαννίδης διδάσκει σύγχρονη ελληνική ποίηση στο τμήμα συγκριτικής λογοτεχνίας. Έχει επίσης διατελέσει καθηγητής στα πανεπιστήμια Ιωαννίνων, Harvard, Tufts και Imperial College. Γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1965 και έχει ζήσει σε πολύ διαφορετικά μέρη. Χαίρεται να του υπενθυμίζουν ότι δεν ξέρει σχεδόν τίποτα.
-"Λόγω κρυμμένα λογοκριμένα", το όγδοο βιβλίο σας, τι περιλαμβάνει;
Το βιβλίο είναι μια επιστολική νουβέλα με αυτο-βιογραφικά στοιχεία. Το περιγράφω σαν «σχεδόν ημι-ιστόρημα» γιατί καταλαβαίνω ότι σε δύσκολες, δυστοπικές εποχές η δυνατότητα να αποκαλυφτεί με καθαρότητα η αλήθεια είναι περιορισμένη, καταπιεσμένη, και σεσημασμένα λογοκριμένη στην καλύτερη περίπτωση. Όπως δηλώνω εξ αρχής «Φοβάμαι πως ό,τι σκέφτομαι και ό,τι γράφω εδώ δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα ξέρει να κάνει κανονικότατα τη βρώμικη δουλειά της, ανενόχλητη από σκέψεις και αδιατάρακτη από κείμενα.» Το βιβλίο είναι λοιπόν μια προσπάθεια (καλύτερα: μια επικίνδυνη αποστολή) να ξεσκίσει αυτή τη δόλια, ύπουλη, βαλτωμένη κανονικότητα που μας ποτίζει καθημερινά με βαριά υπνωτικά: με λήθη, με τρόμο, με άγνοια.
-Γιατί κάποια θραύσματα απο τη μισή ιστορία ενός υπερκατατμημένου βίου;
Στόχος είναι να προκύψει η μισή ιστορία. Την υπόλοιπη θα την συμπληρώσει ο αναγνώστης. Η ζωή είναι θραύσματα έτσι κι αλλιώς.
-Ένας ιατρός είναι σε μειονεκτική ή πλεονεκτική θέση να ποιεί λογοτεχνία;
Στο μέτρο που προσπαθεί να θεραπεύει τη ζωή, αλλά σκοντάφτει καθημερινά πάνω στον θάνατο, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Ωστόσο αυτό δεν φτάνει φυσικά από μόνο του για να κάνεις λογοτεχνία.
-Ο καιρός είναι συχνά οξύς και στην ιατρική και στην τέχνη και στη ζωή;
Ο καιρός είναι πάντα οξύς. Απλώς πρέπει να έχουμε τους αισθητήρες να το καταλάβουμε. Συνήθως κοιμόμαστε όρθιοι.
-Υποστηρίζετε πως η πανεπιστημιακή ζωή έχει καταντήσει φέουδο ανδροκρατούμενων συμμοριών μετρίων που αλληλοαποκαλούνται άριστοι. Πως τους αντιμετωπίζετε;
Το βιβλίο περιέχει πολλές συνταγές αντιμετώπισης αυτών των άθλιων συμμοριών. Βέβαια οι συνταγές δεν πιάνουν πάντα. Δυστυχώς η πανδημία έχει κάνει τις συμμορίες ακόμα πιο αλαζονικές, ακόμα πιο υποκριτικές. Όταν ακούω «άριστος» πλέον, μου γυρίζουν τα έντερα ανάποδα από την καθεστηκυία ψευτιά.
-Λάθη, λήθη, αλήθεια. Σαν τον ανικανοποίητο έρωτα το κυνήγι αυτών που οδηγεί στην Αλήθεια;
Αν κυνηγάς την Αλήθεια, θα πρέπει να είσαι έτοιμος ότι το υψηλότερο αίσθημα που θα κερδίσεις – αν είσαι τυχερός, άξιος και εκλεκτός – είναι αυτό του ανικανοποίητου έρωτα. Τελικά όμως υπάρχει κάτι ανώτερο; Δεν είναι αυτό αρκετή ανταμοιβή;
-Γιατί η Τεχνη και η Επιστήμη ανήκουν στους καλοπληρωτές;
Δυστυχώς αποτελούν πλέον συχνά μικροπρεπείς εμπορίες. Θλιβερή κατάντια. Στη Βοστώνη, ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες στον κόσμο, όταν τον ρώτησα γιατί παίρνει σύνταξη μου απάντησε ότι δεν θέλει να νιώθει πλέον σαν πληρωμένη ιερόδουλη. Πρέπει να ανατρέψουμε αυτό το κατρακύλισμα.
-Παρ οτι ζείτε στην Αμερική, το απόσπασμα απο το βιβλίο σας με τίτλο 'Χώρα σε διακοπή επ αόριστον¨" η Ελλάδα, με τη μαζική μετανάστευση των νεων, την παράλυση των πανεπιστημίων κ.α, περιγράφει με ενάργεια τις παθογένειες της χώρας μας. Οι κομματάρχες και οι μη χρηστοί και ικανοί κυβερνήτες μας έφεραν έως εδώ;
Κοιτάξτε γύρω σας. Τι βλέπετε; Ποιους βλέπετε; Δεν βλέπετε;
-Πως είναι όταν ένας διακεκριμένος επιστήμονας του εξωτερικού έρχεται σε επαφή με το ελληνικό δημόσιο και τη γραφειοκρατία του;
Τραυματική, εκρηκτική εμπειρία. Από την έκρηξη δεν χάνεις συνήθως δάχτυλα, ένα χέρι ή ένα πόδι, αυτό θα ήταν μάλλον μικρό κακό - συχνότερα χάνεις τη λογική σου.
-Εως πότε οι άκριτοι και οι ηδύκοιτοι θα μοιράζονται μεταξύ τους μετάλλια αποτυχίας; Εως πότε θα βασιλεύει ατράνταχτη η κομματοκρατία των μετρίων;
Σύμφωνα με κάποιες παρακινδυνευμένες στατιστικές εκτιμήσεις: και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν. Σύμφωνα με άλλα μαθηματικά μοντέλα: μέχρι το κατακαημένο κρατίδιο της Ελληνικής Δημοκρατίας να συντριβεί αργά ή γρήγορα. Μόνη μου ελπίδα είναι ότι και η στατιστική και τα μαθηματικά μοντέλα κάνουν λάθη. Μακάρι.
-Η Ελλάδα ανήκει σε όσους αποτύχανε;
Ναι, ειδικά μάλιστα σε αυτούς που αποτύχανε παταγωδώς, αλλά έχουν την ιταμότητα να λένε ότι πετύχανε θεαματικά. Υπάρχει πληθωρισμός σωτήρων, στους πέντε σωτήρες ο ένας δώρο.
-Στο βιβλίο σας μιλάτε '"για αξιότιμους λήσταρχους που έχουν καπελώσει τη χώρα και τους ζητάτε να πάρουν τα κομματικά τους σομπρέρα και να αφήσουν τα πανεπιστήμια ήσυχα. Η σοβαρή επιστήμη και η αξιοπρεπής παιδεία στην Ελλάδα αποτελούν μορφές ανταρτοπόλεμου";
Δεν είναι έτσι; Πρέπει να πάρεις τα βουνά του μυαλού σου, αν θέλεις να περισσώσεις κάτι.
-Υπάρχει δίψα στη χώρα μας για να καταναλωθούν αφηγήματα μεγάλης επιστημονικής επιτυχίας;
Υπάρχει, αλλά είναι κάλπικη. Eίναι κρίμα αυτό, γιατί ο ελληνισμός διαθέτει όντως πάρα πολλούς αξιόλογους, σοβαρούς επιστήμονες. Αντιθέτως, δυστυχώς τα ΜΜΕ κατασκευάζουν δήθεν «μεγάλους» επιστήμονες με την ίδια ευκολία και ξεδιαντροπιά που κατασκευάζουν μοντέλα της πασαρέλας ή σεφ που φτιάχνουν καρμπονάρες και ιμάμ μπαϊλντί. Για όσους ξέρουν και καταλαβαίνουν, η γελοιότητα και η ευτέλεια πλέον δεν έχουν όρια.
-Για όσους διαφωνούν υπάρχει μόνο φυγή μακριά και ψυχή βαθιά;
Όπως είπα παραπάνω, ευτυχώς υπάρχουν τα βουνά του μυαλού – αλλά και ο βυθός της σιωπής, όπως λέει κι ο Ιωάννης ο Σιναϊτης που τριγυρνά μέσα στο βιβλίο μου.
-Ονειρεύεστε ακόμη εκείνο το ερευνητικό κέντρο στα Γιάννενα;
Πάντα. Γυρίζω τα χέρια μου πίσω από τον καιρό και καλώ τους παλιούς μου φίλους. Τα χέρια μου είναι άδεια, σε αντίθεση με τον Ελύτη δεν έχω ούτε κεραυνούς, ούτε φοβέρες και αίματα. Μόνο μια επίκληση στο στοιχειώδες φιλότιμο μπορώ να κάνω.
-Ένας τόπος στην Ελλάδα που θα θέλατε να επισκεφθείτε;
Από ψυχολογικής σκοπιάς, διαμένω μονίμως στην Ελλάδα. Είναι άτοπο να μου ζητάτε να επισκεφτώ το σπίτι μου.
-Με το πρόγραμμα που έχετε κάνετε δεκαπεντισμούς στη ψυχή σας;
Δεκαπεντισμό μπορούμε να κάνουμε μόνο στην ψυχή των άλλων. Μόνο αν καταλάβουμε κάποιον άλλο άνθρωπο (κι είναι πολύ δύσκολο αυτό το κατόρθωμα), έχουμε ελπίδα ανάπαυσης.
-Ποιο το αγαπημένο σας ποίημα απο αυτά που διδάσκετε στους φοιτητές σας;
Είναι άλλο κάθε μέρα. Για τις δυστοπικές στιγμές που ζούμε, σήμερα διαλέγω την προφητική Κατερίνα Γώγου, ειδικά το απόσπασμα 155 «Εξορία+Νόστος» από τη συλλογή Νόστος του 1990:
Είδα ένα μεγάααλο πλοίο, καράβι, που ήσυχα στα βαθιά νερά κυλούσε… Και έπειτα βρέθηκα στα έγκατα της γης, σε μια σπηλιά μέσα. Είδα ένα μεγάλο στενό μακρόστενο ξύλινο τραπέζι, που από τη μια μεριά, που έβλεπε στη θάλασσα, καθότανε ένας γέρος ερημίτης και απέναντι του εγώ. Στη μέση του τραπεζιού έκαιγε ένα κερί. Ήξερε τι τον ρώτησα, χωρίς, να του μιλάω. Ο γέροντας σήκωσε το κερί και μου ’δείξε στο κοίλωμα της σπηλιάς τη σκιά που τρεμοπαίζει…
«Αυτά. Τόσα μπορείς να δεις. Μονάχα τη σκιά τους».
«Θέλω να ξαναμπώ στο πλοίο! Θέλω να δω. Θέλω να φύγω από δω», είπε η μικρή.
«Κοιμήσου…»
