1. Συνέντευξη στον Νίκο Ταυρή

O σκηνοθέτης Άγγελος Σιδεράτος πρόσφατα τιμήθηκε από τo υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας με το πρώτο μεγάλο Βραβείο Σκηνοθεσίας Grand Prix για την καλύτερη παράσταση της θεατρικής σεζόν 2017-18. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό καλλιτεχνικό επίτευγμα αφού το συγκεκριμμένο βραβείο απονέμεται για πρώτη φορά σε δυτικό και μάλιστα σε Έλληνα σκηνοθέτη. Με αφορμή αυτό το γεγονός αλλά και την παράσταση που ανέβασε τον Μάιο στο μακρινό Βλαδιβοστόκ, κάναμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί του εφ’ όλης της ύλης.

Πώς βρεθήκατε στην τελευταία πόλη της Σιβηρίας, στο Βλαδιβοστόκ, και ανεβάσατε αρχαία τραγωδία, τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή;

Είχε προηγηθεί το συγκλονιστικό και ανεπανάληπτο αντιπολεμικό έργο όλων των εποχών «Οι Τρωάδες» του Ευριπίδη, πριν ένα χρόνο, που ανέβασα σε κλασική μορφή στη Συμφερούπολη της Κριμαίας, στην αρχαία ελληνική αποικία, στη γνωστή χερσόνησο της Ταυρίδας 3000 χρόνια π.Χ. Εν συνεχεία η παράσταση, αφού πήρε δύο Βραβεία σε Φεστιβάλ της Κριμαίας, πήγε στη Μόσχα όπου εκεί πήρε το πρώτο μεγάλο Βραβείο Σκηνοθεσίας Grand Prix ως η καλύτερη παράσταση της θεατρικής σεζόν 2017-18.
Είναι ένα πολύ σημαντικό καλλιτεχνικό βραβείο του υπουργείου Πολιτισμού της Ρωσίας, από πενταμελή επιτροπή, από έγκυρους και γνωστούς καλλιτέχνες και που απονέμεται για πρώτη φορά σε δυτικό και μάλιστα σε Έλληνα σκηνοθέτη. Αυτό μου άνοιξε το δρόμο του Βλαδιβοστόκ.

Τι απήχηση είχε η παράσταση στο Βλαδιβοστόκ;

Η απήχηση του «Οιδίποδα Τύραννου» ήταν συγκλονιστική. Κατά τη διάρκεια των προβών, που κράτησαν τέσσερις συνεχείς μήνες, έδινα συνέχεια συνεντεύξεις γιατί ο κόσμος διψούσε κυριολεκτικά να μάθει όσο το δυνατόν περισσότερα για την αρχαία τραγωδία, τα πανανθρώπινα και αξεπέραστα μηνύματά της, την υψηλή πολιτική και προβληματική θεώρηση της ζωής μας από τους αρχαίους φιλόσοφους και τραγικούς μας και συνεχώς ζητούσαν διάλογο μαζί μου, στα πανεπιστήμια, στα ΜΜΕ, στις βιβλιοθήκες, στις πρόβες του θεάτρου, όπου υπήρχε ελάχιστος κενός χρόνος. Ήταν κάτι το συγκλονιστικό. Για πρώτη φορά άκουγαν και έβλεπαν αρχαία τραγωδία και μάλιστα σε κλασική μορφή.
Το θέατρο περίπου 1.000 θέσεων, είχε προπωλήσει 2-3 μήνες πριν τα εισιτήρια και έκανε διπλή πρεμιέρα με πολλές ώρες συζητήσεων με το κοινό μετά το τέλος των παραστάσεων. Συζητήσεις υψηλού επιπέδου γύρω από τη φιλοσοφία, την πολιτική βούληση και τις πράξεις στη δημοκρατία του Περικλή και των Αθηναίων του 5ου αιώνα π.Χ. Όταν κατά τη διάρκεια της παράστασης ακούγονταν από τους ηθοποιούς τα μεγαλειώδη πανανθρώπινα μηνύματα του Σοφοκλή, όπως: «Πόσο πικρό είναι της γνώσης το ποτό αφού δεν έχει τέλος κι όφελος όσο κι αν πίνεις» ή το «Γονάτισε στην εξουσία… όταν οι Άρχοντες αυθαιρετούν δεν γονατίζω» ή το «Ύβρις φυτεύει Τύραννον» ή το «Λίγο κρατάει το όνειρο της Ευτυχίας και σβήνει» ή το «Μηδέ προ του τέλους μακάριζε», το θέατρο σειόταν κυριολεκτικά από τα χειροκροτήματα και μερικοί Έλληνες έκλαιγαν.

Πού νομίζετε ότι οφείλεται η επιτυχία της παράστασης;

Κατά πρώτον στο δραματουργικό, φιλοσοφικό και ποιητικό μεγαλείο του Σοφοκλή στον «Οιδίποδα Τύραννον». Στο έργο έχουμε μία γιγάντια σύγκρουση μεταξύ της κοσμικής και της θεϊκής εξουσίας. Μία φιλοσοφική και όχι μόνον αναθεώρηση της ζωής με το προμήνυμα του ερχομού του χριστιανισμού μετά την επί αιώνων επικυριαρχία των 12 Θεών του Ολύμπου.
Κατά δεύτερον, στο κλασικό ανέβασμα των έργων με τη σκηνοθεσία μου όπου οι θεατές εισέπραξαν καθαρά και ουσιαστικά όλες τις μεγάλες ηθικές αξίες, την αγωνία των τραγικών μας για τον Άνθρωπο και, τέλος, τη λυτρωτική κάθαρση. Αξίες ιδιαίτερα επίκαιρες και χρήσιμες σήμερα γιατί τα ιδανικά του Έθνους, της Πατρίδας και της παράδοσής μας δέχονται μία άνευ προηγουμένου ύπουλη επίθεση, υπονόμευση, εθνομηδενισμού με δόλια επιχειρήματα και προσχήματα ενός δήθεν οικουμενικού ανθρωπισμού. Όλα αυτά μεθοδευμένα σε μια πλήρη αποδόμηση, αλλοτρίωση της Παιδείας, περιθωριοποίηση της εθνικής ιστορίας και αλλοίωση της πολιτιστικής μας ταυτότητας.

Επιμένετε στο κλασικό ανέβασμα των έργων, γιατί αυτό;

Είναι στάση ζωής, πίστης και σεβασμός στο μεγαλείο της Ιστορίας μας. Ο καλλιτέχνης πρέπει πρώτα από όλα να έχει τη δύναμη, τη γνώση και το ηθικό ανάστημα για να προβάλλει και να συντηρεί την παράδοση και τον πολιτισμό του. Ανεύθυνες, ανόητες και έκφυλες προτάσεις που βλέπουμε δυστυχώς συχνά σε διάφορα ανοσιουργήματα οφείλονται σε απύθμενη άγνοια, αμοραλισμό και έλλειψη παιδείας και δήθεν τυχοδιωκτική πρωτοπορία. Κάνουν τεράστια ζημιά στους ανθρώπους και κυρίως στις νέες γενιές. Είναι μία ιεροσυλία και ένας εκμαυλισμός στους τραγικούς μας και την ιστορία μας.

Τι σας οδήγησε στην επιλογή να ανεβάσετε αυτές τις παραστάσεις στην Κριμαία και στο Βλαδιβοστόκ;

Δεν με οδήγησε, με ανάγκασε η πολιτική, η κοινωνική παρακμή της χώρας μας εδώ και αρκετά χρόνια. Δεν υπάρχει βούληση και δύναμη αναγέννησης-ανάτασης από τη χρεοκοπία της πτώχευσης, από το τέλμα της κοινωνικής σήψης που έχει επιφέρει η ευρωπαϊκή επικυριαρχία με τη σύγχρονη αποικιακή υποδούλωση της χώρας μας. Περνάμε και θα περάσουμε τραγικές στιγμές από εξωτερικούς και εσωτερικούς εφιάλτες.
Κυριαρχεί μία μεγάλη ηθική έκπτωση, κατάλυση των ηθικών αξιών και της κοινωνικής συνοχής του ανθρώπου με στόχο τη συνείδησή του και τις ηθικές αξίες του. Μία ισοπέδωση που την προκαλεί ο ανύπαρκτος διεθνισμός και ο άκρατος καπιταλισμός της παγκοσμιοποίησης. Αποτέλεσμα η πλήρης αλλοτρίωση της παιδείας, η περιθωριοποίηση της εθνικής ιστορίας και η υπονόμευση της εθνικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής ταυτότητας του λαού μας.
Όταν έχουμε πολιτικούς και ακαδημαϊκούς που παραμορφώνουν την ιερότερη δημοκρατική έκφραση του πολίτη, το δημοψήφισμα, από «Όχι» σε «Ναι», όταν τη σφαγή χιλιάδων Ελλήνων στη Σμύρνη το 1922 την αμαυρώνουν σε συνωστισμό, όταν επιβάλλουν την αναξιοκρατία, τον μηδενισμό και την έλλειψη της αριστείας και πάρα πολλά άλλα με τόση μεγάλη ιστορική ανευθυνότητα και αμοραλισμό, πώς να δημιουργήσεις στη χώρα σου, με τι οράματα, με τι ιδέες, με τι ιδεολογικό σθένος και να μην ξενιτευτείς; Όταν προσβάλλουν και ξεφτιλίζουν τα εθνικά σύμβολα, τις παραδόσεις του λαού μας, τη θρησκεία, την παιδεία, με πρόσχημα τη μεταμοντέρνα μηδενιστική παγκοσμιοποίηση, πώς να δημιουργήσει ένας καλλιτέχνης παλεύοντας με τέτοιες συνθήκες, με άνομα κυκλώματα εξουσίας και υπόγειες συναλλαγές με ασφυκτικές διαπλοκές;
Αυτά με ανάγκασαν να ξενιτευτώ καλλιτεχνικά στη μακρινή Σιβηρία, στην αρχαία ελληνική Ταυρίδα και στη Μόσχα.

Στην Ελλάδα δυστυχώς λείπουν τέτοια ανεβάσματα των κλασικών έργων. Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;

Στην υποβάθμιση της θεατρικής παιδείας που είναι σήμερα σχεδόν ανύπαρκτη. Το επίπεδό της, κατά το πλείστον, είναι αυτό που βλέπουμε καθημερινά στην τηλεόραση: Έλλειψη επαγγελματισμού, σκηνικού ήθους, τεχνικής κατάρτισης, χωρίς ιδεολογικούς στόχους με ευτελείς καλλιτεχνικές συμπεριφορές, με άγνοια και κακοποίηση της ελληνικής γλώσσας και με μια πολιτεία που εθελοτυφλεί και ποδηγετεί τον λαό της σε ηθική και πνευματική κατάπτωση σφετεριζόμενη μόνο τις εξουσίες της. Συγκεκριμένα: Δεν υπάρχει συλλογική σύμβαση εργασίας εκτός των κρατικών θεάτρων. Οι εργασιακές σχέσεις είναι σκέτη ζούγκλα. Οι ηθοποιοί δεν έχουν ασφάλιση και πληρώνονται με εξευτελιστικά ημερομίσθια και ωρομίσθια. Ανά πάσα στιγμή μπορούν να απολυθούν χωρίς καμία αποζημίωση. Αναγκάζονται να κάνουν άλλες δουλειές καθημερινά και παρεμπιπτόντως θέατρο. Δεν ζουν από το θέατρο όπως οι παλιές θεατρικές γενιές. Οι δραματικές σχολές είναι σε τραγικό επίπεδο. Δεν βγάζουν επαγγελματίες ηθοποιούς αλλά άτομα γεμάτα άγνοια και ψευδαισθήσεις για το επάγγελμα και με μόνη φιλοδοξία τους την προβολή της τηλεόρασης και το θέατρο ως χόμπι. Κάθε χρόνο, σχολές χωρίς τεχνικές και θεωρητικές υποδομές, χωρίς κατάλληλο θεατρικό εκπαιδευτικό προσωπικό, ρίχνουν στην αλλοτριωμένη θεατρική αγορά ερασιτέχνες-χομπίστες του θεάτρου με ευτελή πνευματικά και τεχνικά εφόδια.
Το κράτος μοιράζει επιχορηγήσεις-ψίχουλα σε μικρούς φιλόδοξους θιάσους που τους αναγκάζει να ευτελίζουν τις παραστάσεις τους, καταστρέφοντας έτσι τα έργα και τους ίδιους τους δημιουργούς. Δεν υπάρχει δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση με σοβαρές υποδομές και ανάλογους δασκάλους υψηλού επιπέδου για τους ηθοποιούς και τους σκηνοθέτες. Αντί για πνευματικούς εργάτες του θεάτρου ‒με όνειρα, προβληματισμούς, ιδεολογικά περιεχόμενα και ανάλογη επαγγελματική συνείδηση που να μπορούν να μεταφέρουν τα περιεχόμενα των έργων που ανεβάζουν και να ευφραίνουν τους θεατές‒ έχουμε νέους και νέες θύματα αυτού του ανεξέλεγκτου συστήματος.
Πολύ σημαντικό είναι για το θέατρο η ρήση του Αριστοτέλη «ότι το θέατρο είναι ο μεγαλύτερος οργανισμός μεταφοράς Παιδείας και Πολιτισμού και δεν είναι ανεύθυνη ψυχαγωγία-διασκέδαση, αλλά σημαντικότατο πνευματικό εργαλείο αγωγής και ανύψωσης της ψυχής».
Ο καλλιτέχνης πρέπει πρώτα από όλα να έχει τη δύναμη, τη γνώση και το ηθικό ανάστημα για να προβάλλει και να συντηρεί την παράδοση και τον πολιτισμό του

Πρόσφατα, μετά τα δύο βραβεία της Κριμαίας, τιμηθήκατε στη Μόσχα με το μεγαλύτερο Βραβείο Σκηνοθεσίας Grand Prix για την περίοδο 2017-2018. Πρόκειται για ένα βραβείο που δεν έχει πάρει ξανά κάποιος δυτικός καλλιτέχνης και μάλιστα Έλληνας. Πώς αισθάνεστε γι’ αυτό; Το ελληνικό κράτος επιδίωξε κάποια επαφή μαζί σας;

Ιδιαίτερα υπερήφανος αλλά και δικαιωμένος για την πίστη μου στο ανυπέρβλητο δραματουργικό, φιλοσοφικό και πολιτικό μεγαλείο των αρχαίων μας τραγικών και την ουσιαστική επικοινωνία τους με το ρωσικό κοινό, μέσα από το κλασικό ανέβασμα των δύο τραγωδιών, μεταφέροντας τη διαχρονική αγωνία τους για τον Άνθρωπο, στηλιτεύοντας την αλόγιστη εξουσία και αλαζονεία των ηγετών χωρίς βαθιά παιδεία και οδηγώντας τον θεατή στο τέλος στην πεμπτουσία της Κάθαρσης. Αλλά και πίκρα που αυτά δεν μπόρεσα να τα δημιουργήσω στην Ελλάδα.
Φανταστείτε πως η ελληνική πρεσβεία στη Μόσχα και το αρμόδιο γραφείο πολιτισμού ποτέ δεν με κάλεσαν να με βοηθήσουν, ούτε έστειλαν έστω ένα μικρό δελτίο τύπου που να γνωστοποιεί όλα αυτά. Δεν πειράζει, «Τα πάντα ρει», όπως λέει και ο Ηράκλειτος.

Πολιτική και πολιτισμός συνυπάρχουν σήμερα;

Ναι, αλλά με την αρνητική τους έννοια. Ζούμε μία πολιτική και πολιτιστική παρακμή, αλλά και συγχρόνως μία αντιφατική πρόοδο με τις επιστήμες. Συγχρόνως ο άνθρωπος καταστρέφει τη φύση και δεν ξέρω πού θα μας βγάλει αυτό. Πρέπει να ανησυχούμε ιδιαίτερα. Όπως έλεγε ο Ηράκλειτος «Η Ιστορία κινείται με το νερό και τη φωτιά», δηλαδή τα δύο μεγάλα ζωτικά στοιχεία της φύσης. Αυτά που σήμερα τα καταστρέφουμε. Όταν θυμώσει η μητέρα φύση δεν ξέρω τι θα συμβεί στον πλανήτη μας. Έχουμε ανάγκη από ηγέτες με βαθιά φιλοσοφική και πολιτική παιδεία που να μπορέσουν να προλάβουν το κακό. Δυστυχώς δεν βλέπω να υπάρχουν.

Όλα αυτά, τα πολύ σημαντικά, με ποιον πολιτικό μας θα θέλατε να τα συζητήσετε και ίσως να λύσετε μερικά;

Όχι μερικά, εάν είναι δυνατόν όλα! Με τον πρώτο πολίτη της χώρας μας, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον κύριο Προκόπη Παυλόπουλο. Είναι αυτός που με πείθει πως έχει υψηλό αίσθημα πολιτικής και ιστορικής ευθύνης και που κατέχει σε βάθος το σωστό μέτρο του Αριστοτέλη για μεγάλες στιγμές ανάτασης ή κρίσης ενός Έθνους: «Η θεωρία και η πράξη πρέπει πάντα να ισορροπούν απόλυτα μεταξύ τους κι η φιλοσοφία να προηγείται της Πολιτικής». Τότε μόνον ο λαός μπορεί να θαυματουργήσει, όταν πεισθεί πως ένας πολιτικός άνδρας μπορεί να έχει το ηθικό και πνευματικό βάρος, αλλά και τη δύναμη της πίστης και της θέλησης για να τα σηκώσει και να τα υπερασπιστεί αυτά. Ο κύριος Παυλόπουλος πιστεύω πως τα έχει.
Ζούμε μία πολιτική και πολιτιστική παρακμή, αλλά και συγχρόνως μία αντιφατική πρόοδο με τις επιστήμες. Συγχρόνως ο άνθρωπος καταστρέφει τη φύση και δεν ξέρω πού θα μας βγάλει αυτό. Πρέπει να ανησυχούμε ιδιαίτερα

Τι ετοιμάζετε σήμερα;

Έχω κάνει πρόταση στον πρόεδρο Πούτιν και στην κυβέρνηση της Κριμαίας, που τόσο πολύ με έχει βοηθήσει, η σημαντική αντιπολεμική παράσταση του Ευριπίδη «Τρωάδες» να παίζεται στις εμπόλεμες περιοχές της Ταυρίδας, της Μέσης Ανατολής και όπου αλλού, δείχνοντας και καταγγέλλοντας στους μεγάλους και μικρούς εμπόλεμους ηγέτες πως τα προβλήματα των λαών δεν λύνονται με πολέμους. Οι πόλεμοι το μόνον που φέρνουν είναι καταστροφή και αφανισμό των λαών τους. Τα προβλήματα λύνονται μόνον με ειρήνη!

Σας βασανίζουν τα προβλήματα του καιρού μας…

«Άνθρωπος αβασάνιστος δεν αξίζει να υπάρχει», λέει ο Σωκράτης. Καλή πορεία στην εφημερίδα σας!
* Ρήση του Ηράκλειτου

2021: Ίδια μυαλά με το 2004

Ελλάδα 200 χρόνια. Ποια είναι η γνώμη σας;

Είμαι κατά των μεγάλων και εφήμερων πανηγυριών. Πανηγύρια και σόου που δεν αφήνουν τίποτα πίσω τους είναι άχρηστα και επικίνδυνα. Σας θυμίζω το περιβόητο 2004. Τι μας άφησε ουσιαστικό; Αντιθέτως, μας κατέστρεψε οικονομικά. Μία τόσο μικρή χώρα με τρισάθλια οικονομία, με υπερβολικά χρέη είναι δυνατόν να κάνει Ολυμπιακούς Αγώνες με επιδείξεις πλούτου, άσκοπων έργων και αλόγιστων σπαταλών! Μία χώρα που μόλις είχε μπει στο ευρώ με τόσο βιαστικό, πρόχειρο και απροετοίμαστο τρόπο, ενώ είχε ήδη αρχίσει να κυοφορεί την πτώχευσή της.
Ποτέ δεν μάθαμε πόσο μας στοίχισε πραγματικά αυτό το μεγάλο σόου, πού πήγαν τα τόσα εκατομμύρια, γιατί τα έργα υποδομών, που ποτέ δεν αξιοποιήθηκαν, ρήμαξαν και σάπισαν; Γιατί δεν έγινε έστω ένα έργο από τις επτά τέχνες που να τιμά και να θυμίζει στο μέλλον το μεγαλείο της αρχαίας ιδέας του Ολυμπισμού, της ευγενούς άμιλλας, της Ολυμπιακής πολεμικής εκεχειρίας; Τίποτα! Μόνο φιέστες μιας χρήσης με χιλιάδες βεγγαλικά και φαντασμαγορικά τηλεοπτικά σόου και παράλληλα παντού τσιμέντα και σίδερα. Με τέτοιο σεβασμό, ήθος και πίστη στους προγόνους μας τιμούνται οι μεγαλειώδεις πνευματικές και πολιτιστικές συλλήψεις τους 3000 χρόνια π.Χ. Σήμερα προβλέπω τα ίδια πανηγύρια και σόου από τους ίδιους ανθρώπους και από τα ίδια μυαλά.

2. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Γιώργο Χάμψα

Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη Άγγελο Σιδεράτο μετά το πέρας των επιτυχημένων παραστάσεων του έργου Τρωάδες του Ευριπίδη που σκηνοθέτησε ο ίδιος στην Κριμαία και στη Μόσχα. «Το έργο είναι βαθύτατα πολιτικό, είναι το μοναδικό έργο στην παγκόσμια δραματουργία με το πιο δυνατό αντιπολεμικό περιεχόμενο. Είναι ένα πολύ δύσκολο έργο, αλλά απολύτως κατανοητό στο κοινό», είχε δηλώσει ο σκηνοθέτης τον χειμώνα του 2016 κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών της παράστασης και απ’ ό,τι φαίνεται οι άνθρωποι πράγματι το αγκάλιασαν. Παράλληλα δηλώνει ότι η πολιτική και οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχει οδηγήσει στον ξεπεσμό κάθε κοινωνικής πτυχής.

Ένας Έλληνας να ανεβάζει αρχαίο θέατρο στην Κριμαία και έπειτα στη Μόσχα. Τι σας οδήγησε στην εκάστοτε επιλογή σας;Η πρόταση ανεβάσματος μιας αρχαίας ελληνικής τραγωδίας μου έγινε από την πολύ σημαντική, δραστήρια και με βαθύ πνευματικό περιεχόμενο διευθύντρια του ΚΕΠ (Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού) στη Μόσχα, κυρία Θεοδώρα Γιαννίτση, που έχει σπουδάσει στο μεγάλο πανεπιστήμιο του Λεμονόσοφ, με διδακτορικό στη νεότερη ιστορία και συγχρόνως είναι εξαίρετη ηθοποιός. Προσπαθούμε μαζί να πραγματοποιήσουμε ένα φιλόδοξο κινηματογραφικό έργο για τον Νίκο Ζαχαριάδη με βάση το βιβλίο του εκλεκτού δημοσιογράφου και ιστορικού Γιώργου Λεονταρίτη Οδός Παυλώφ 22 που εξελίσσεται στη Σιβηρία, τόπος εξορίας του κομμουνιστή ηγέτη. Αυτό ήταν το πρώτο έναυσμα.
Κυρίως, όμως, αυτό που διαμόρφωσε την πορεία μου στο να σκηνοθετήσω τις Τρωάδες του Ευριπίδη στη Ρωσία ήταν η μεγάλη πολυετής πολιτική και οικονομική κρίση στην πατρίδα μας που συνεπακόλουθα έχει φέρει σε επικίνδυνο βαθμό βαθύτατη κρίση πολιτισμού, πανανθρώπινων ηθικών αξιών, πολιτικού και κοινωνικού αμοραλισμού, σήψη θεσμών και παιδείας που όλα αυτά μαζί, απότοκα της νεοαποικιακής δικτατορίας της Δύσης σε πνίγουν, σε εκμαυλίζουν έτσι που να αισθάνεσαι περαστικός και ανήμπορος στην ίδια σου τη χώρα.

Το έργο διαπνέεται από αντιπολεμικό χαρακτήρα, και σίγουρα το κοινό της Κριμαίας θα το βίωσε ακόμα πιο έντονα… Τι υποδοχής τύχατε;Η υποδοχή τόσο στην Κριμαία (στην αρχαία Ταυρίδα) που εποικίστηκε πριν 3.500 χρόνια περίπου από τους αρχαίους Έλληνες, όσο και στη Μόσχα, σε ένα κατάμεστο θέατρο 1.250 θέσεων, ήταν υπερβολικά ενθουσιώδης και πολύ συγκινητική. Σε αυτό συνέβαλε και το ίδιο το έργο οι Τρωάδες. Καθότι είναι το μεγαλύτερο ίσως και ουσιαστικότερο διαχρονικά αντιπολεμικό θεατρικό έργο που στηλιτεύει την αλαζονεία της εξουσίας και την μωρία των ηγετών που οδηγούν τους ανθρώπους στην οδύνη και στη φρίκη του πολέμου και στον αφανισμό των εμπόλεμων λαών. Δηλαδή είναι αυτό το μεγαλειώδες που είπε ο Ευριπίδης  ότι: «Ηγέτες χωρίς βαθειά παιδεία είναι επικίνδυνοι» και που δυστυχώς στα δυόμιση χιλιάδες χρόνια μέχρι και σήμερα, σε μια τόσο επικίνδυνη και σκοτεινή εποχή, το έργο και το πνεύμα του Ευριπίδη καθίστανται επιτακτικά αγωνιώδη και δραματικά επίκαιρα.
Είναι αυτό το μεγαλειώδες που είπε ο Ευριπίδης ότι: “Ηγέτες χωρίς βαθειά παιδεία είναι επικίνδυνοι” και που δυστυχώς στα δυόμιση χιλιάδες χρόνια μέχρι και σήμερα, σε μια τόσο επικίνδυνη και σκοτεινή εποχή, το έργο και το πνεύμα του Ευριπίδη καθίστανται επιτακτικά αγωνιώδη και δραματικά επίκαιρα
Ευριπίδης με –πλην της μουσικής– Ρώσους συντελεστές. Τι ανταπόκριση συναντήσατε από τους συνεργάτες σας;Όλοι οι συντελεστές του έργου είναι Ρώσοι καλλιτέχνες με μεγάλη πείρα, ειδικό σκηνικό ανάστημα, σπάνια θεατρική παιδεία και υψηλή επαγγελματική συνείδηση. Ηθοποιοί, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, χορογράφος, όλοι τους επί τέσσερις μήνες προβών έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους παρότι ανέβασαν για πρώτη φορά αρχαία ελληνική τραγωδία. Αλλά και η κυβέρνηση και η διεύθυνση του θεάτρου, αξιολογώντας ανάλογα το μεγάλο αυτό θεατρικό εγχείρημα, μου παρείχαν όλα τα τεχνικά και οικονομικά μέσα, ώστε να πραγματοποιήσουμε μια μοναδική παράσταση υψηλότατου επιπέδου που αφήνει μια σπάνια πολιτιστική-θεατρική παρακαταθήκη στη Ρωσία με τον ανάλογο θαυμασμό αλλά και σεβασμό στη μεγάλη φιλοσοφία και την ανεπανάληπτη δραματουργία των αρχαίων Ελλήνων τραγικών. Ο μόνος Έλληνας καλλιτέχνης που πήρα είναι ο μουσικός Νίκος Ξανθούλης που συνέθεσε μια εξαίσια μουσική συμφωνία στο βασικό πνεύμα της σκηνοθεσίας μου, δηλαδή κλασικό ανέβασμα με μουσική ερμηνεία των τραγικών καταστάσεων των Τρωάδων και των διαχρονικών μηνυμάτων του Ευριπίδη. Η μουσική αυτή σύνθεση του εκτελείται ζωντανά από 33 μουσικούς κρατικής συμφωνικής ορχήστρας. Σημειωτέον ότι ο χορός της τραγωδίας αποτελείται από 16 γυναίκες και οκτώ στρατιώτες του μπαλέτου του θεάτρου. Σύνολον συμμετεχόντων στην παράσταση περίπου 70 καλλιτέχνες εκτός από τους τεχνικούς που με ιδιαίτερη αυταπάρνηση και ζήλο τίμησαν το αρχαίο ελληνικό θέατρο. Τους ευχαριστώ όλους ολόψυχα. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης κύριο Γκεόργκι Μουράντοβ που στήριξε με όλες του τις δυνάμεις το ανέβασμα του έργου αυτού, εκφράζοντας πάντα τη μεγάλη του αγάπη για την Ελλάδα και την Κύπρο στις οποίες υπηρέτησε ως πρέσβης.

Όσον αφορά τη σκηνοθεσία, επιμένετε στο κλασσικό ανέβασμα των έργων. Έχετε απογοητευτεί από τις σύγχρονες απόπειρες απόδοσης των κλασικών;Δεν είναι επιμονή μου στο κλασικό –αλλά όχι και μουσειακό– ανέβασμα. Είναι πίστη και θέση ζωής μου ότι οι αρχαίοι Έλληνες κλασικοί χρήζουν ιερού σεβασμού, σκληρής δουλειάς, ιστορικής και πολιτιστικής ευθύνης αλλά και πολιτικής συνείδησης (προς Θεού όχι κομματικής αλλά με την έννοια της πολιτικής του Σωκράτη πως: «Κάθε καλλιτέχνης πρέπει να είναι πολιτικό “Ον” και να αγωνίζεται για τον άνθρωπο»). Μόνο έτσι, μόνο με αυτές τις προϋποθέσεις και αρχές πιστεύω πως ο καλλιτέχνης είναι χρήσιμος, ειδάλλως όπως πάλι είπε ο μεγάλος φιλόσοφος «Καλλιτέχνης ή επιστήμονας ή πολιτικός, που δεν αγωνίζεται για τον άνθρωπο είναι άχρηστος και δεν αξίζει να ζει…».
Δεν έχω μόνο απογοητευτεί από πολλές «σύγχρονες καλλιτεχνικές» απόπειρες απόδοσης των κλασικών μας. Έχω κυριολεκτικά πονέσει και προσβληθεί ως Έλληνας δημιουργός. Κλαίω καλλιτεχνικά όταν διαπιστώνω την απαράδεκτη αδιαφορία της Πολιτείας –για να μην πω ενθάρρυνση– σε ανεύθυνους και αμοραλιστικούς πειραματισμούς σε ανεβάσματα αρχαίων τραγωδιών. Θυμηθείτε ως χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Οιδίποδα Τύραννο πριν ενάμιση χρόνο περίπου σε συμπαραγωγή Βαχτάκοφ και Εθνικού Θεάτρου.
Ήταν μια ιεροσυλία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και δραματουργίας, ένας εξευτελισμός του θεάτρου, του πολιτισμού και της παράδοσής μας.
Ένας συρφετός άγνοιας, ξεπεσμού, εκφυλισμού. Πώς να μην πονέσει κανείς όταν έχει γαλουχηθεί με μεγάλους δασκάλους: Μινωτή, Κωστή Μιχαηλίδη, Κουν, Ροντήρη, Ευαγγελάτο, Μπάκα, Κωστόπουλο, Παξινού, Συνοδινού, Βαχλιώτη, Βαλάκου, Μανωλίδου και τόσων άλλων μεγάλων καλλιτεχνών που μας μεταλαμπάδευσαν τη γνώση και τον σεβασμό στον πολιτισμό, την παράδοση, στις πανανθρώπινες αξίες και τα διαχρονικά ανεπανάληπτα μηνύματα των αρχαίων μας τραγικών!
Αν διαβάσουμε και κατανοήσουμε καλά τον ορισμό της τραγωδίας από τον Αριστοτέλη τότε δεν χρειάζεται τίποτα άλλο για να συνειδητοποιήσουμε όπως έλεγε ότι «το θέατρο όπως και όλες οι Τέχνες είναι ο πιο ζωντανός οργανισμός Παιδείας και Πολιτισμού».
Όλα αυτά τα πολιτιστικά –και όχι μόνο– ιδρύματα που έχουν φυτρώσει τελευταία στη χώρα μας με προδιαθέτουν λίγο αρνητικά. Ξέρουμε, συνήθως, πως τελικά το κράτος βγαίνει πάντα ζημιωμένο. Μου θυμίζουν τους «φιλέλληνες» και τους «φαρισαϊκούς ευεργέτες» της Επανάστασης του 1821 και των μετέπειτα χρόνων του νεοσύστατου Κράτους. Έδιναν ένα και έπαιρναν δέκα
Απ’ ότι φαίνεται το δύσκολο εγχείρημά σας δε θα μπορέσουμε να το γνωρίσουμε στην χώρα μας, λόγω «εμπάργκο στον πολιτισμό»…Δυστυχώς το εμπάργκο της Δύσης είναι πραγματικότητα. Εγώ πιστεύω πως στον πολιτισμό, την παράδοση και στη θρησκεία δεν μπορεί να υφίσταται εμπάργκο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του θεατρικού μας εγχειρήματος των Τρωάδων δεν φταίει η Ελλάδα γιατί δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Οι αποφάσεις και οι εντολές είναι από τη Δύση και ειδικά από τις Βρυξέλλες. Ίσως καταφέρουμε κάτι στο άμεσο μέλλον.

Η κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, φαίνεται να έχει και έντονη πολιτιστική διάσταση –πέρα από την οικονομική, που την εντοπίζει κανείς ευκολότερα… Έπαιξε και αυτό τον ρόλο του στο να στραφείτε στο εξωτερικό;Ασφαλώς. Πάντα οι μεγάλες πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές κρίσεις φέρνουν συνεπακόλουθα όσο διαρκούν, ξεπεσμό σε όλες τις κοινωνικές πτυχές. Κυριαρχούν η αναξιοκρατία, οι ολιγαρχικές κάστες, οι ανίκανοι θεσιθήρες, οι κερδοσκόποι, ο νεποτισμός, τα κάθε είδους μειράκια, οι ίντριγκες και τόσα άλλα ευτελή και άνομα καθεστώτα. Μέσα σε τέτοια πραγματικότητα πώς να δημιουργήσει κανείς; Πώς να μη στραφεί, να μη ζητήσει διέξοδο στο εξωτερικό; Πόσο μάλλον όταν είναι ολοφάνερο ότι έρχονται δυσοίωνες μέρες, σοβούσες συμφορών που όλοι όμως εθελοτυφλούν!

Τέλος, τι έχετε να πείτε για το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και τον «πολιτιστικό συγκεντρωτισμό» που φαίνεται να θέλει να επιβάλει;Κατ’ αρχάς, η πρώτη αρχιτεκτονική εντύπωση που παίρνει κανείς είναι πως το όλο κτίριο δεν έχει κανένα ελληνικό στίγμα. Καμία αισθητική δημιουργία και έμπνευση ή πολιτισμική αναφορά στον μεγάλο αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ούτε στη σύγχρονη ταυτότητα της Νεοκλασικής Αρχιτεκτονικής της Αθήνας.
Θυμίζει, όπως είναι, ένα τεράστιο tol αεροδρομίου ή τελωνειακής λιμενικής αποθήκης.
Αυτά τα κτίρια γίνονται μία και μοναδική φορά. Θα έπρεπε να έχει μια βαθειά ελληνικότητα στην πιο σύγχρονη εικαστική της απόδοση. Για να την θαυμάζουμε όλοι μας –και οι ξένοι επισκέπτες– και να υπερηφανευόμαστε, να καμαρώνουμε για το μεγαλείο των ελληνικών τεχνών ιδίως της αρχιτεκτονικής, της γλυπτικής, της ζωγραφικής κλπ.
Τώρα τίποτα! Μόνο σίδερα και τζάμια! Και είναι το μοναδικό κτίριο στο είδος του στη χώρα μας (σε κόστος, σε περίοπτη θέση, σε συμβολισμό, σε χρηστικότητα).
Αντιθέτως, στις μεγαλύτερες πρωτεύουσες της Ευρώπης και στη Μόσχα, στην Αμερική και σε άλλες πόλεις στην όπερά τους, στη βιβλιοθήκη τους, κυριαρχεί η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική και γλυπτική.
Είναι ναοί τέχνης με επιβλητικές διακοσμήσεις και όχι εμπορικά Mall ή σύγχρονες Disneyland για μικρούς και μεγάλους.
Όσον αφορά στον εσωτερικό διάκοσμο δεν υπάρχει καμιά καλλιτεχνική πρόταση ή εικαστική αισθητική. Οροφές, τοίχοι, διάδρομοι, κύριοι και βοηθητικοί χώροι, κλπ. Σκέτη γύμνια και προχειρότητα.
Όλα αυτά τα πολιτιστικά –και όχι μόνο– ιδρύματα που έχουν φυτρώσει τελευταία στη χώρα μας με προδιαθέτουν λίγο αρνητικά. Ξέρουμε, συνήθως, πως τελικά το κράτος βγαίνει πάντα ζημιωμένο. Μου θυμίζουν τους «φιλέλληνες» και τους «φαρισαϊκούς ευεργέτες» της Επανάστασης του 1821 και των μετέπειτα χρόνων του νεοσύστατου Κράτους. Έδιναν ένα και έπαιρναν δέκα. Ο άτεγκτος χρόνος θα δείξει!
Όσον αφορά στον «πολιτιστικό συγκεντρωτισμό» που επιδιώκει όπως λέτε, νομίζω πως είναι μεγάλο λάθος του και θα πρέπει να ανοιχθεί δημοκρατικά σε πλήθος καλλιτεχνών με διαδικασίες ανεπίληπτες, φανερές και πλουραλιστικές. Τότε, και κύρος και αλτρουιστική εθνική ωφελιμότητα θα κατακτήσει και θα εμπεδώσει κλίμα εμπιστοσύνης, μεγαθυμίας και κατακτητικής δημιουργίας στους ρηξικέλευθους καλλιτέχνες και στους σκαπανείς διανοούμενους της πατρίδας μας, και υπάρχουν αρκετοί!

 ΑΠΟ: https://edromos.gr/