[…] Την περίοδο 1921-1933 ο Κρακάουερ θα συντάξει εκατοντάδες κείμενα ποικίλης έκτασης –ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αποτελούν τα δοκίμια του παρόντος τόμου– και θα συμμετάσχει ενεργά στις διανοητικές ζυμώσεις που λάμβαναν χώρα στη μεσοπολεμική Γερμανία, ιδιαίτερα στους κύκλους των εβραϊκής καταγωγής διανοούμενων της Φραγκφούρτης. Η πλούσια αυτή πνευματική εμπειρία θα αποτυπωθεί στη θεματολογία του, αλλά και στην ιδιαιτερότητα του συγγραφικού του ύφους, που αποτελεί μοναδικό μείγμα πολεμικού δοκιμίου, κοινωνιολογικής μελέτης και φιλοσοφικής πραγματείας, όπου διασταυρώνονται μεταξύ άλλων οι παραδόσεις του νεοκαντιανισμού, της φαινομενολογίας, του υπαρξισμού και της κριτικής θεωρίας […] Στην κοινωνία του μεσοπολέμου η μεσαία τάξη αποτελεί ένα από τα κεντρικότερα θέματα της κοινωνιολογίας του Κρακάκουερ. Η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει τα χρόνια εκείνα λόγω της συγκεντροποίησης του κεφαλαίου και της οικονομικής κρίσης την έχει φέρει στα όρια της ολοσχερούς προλεταριοποίησης, την οποία τα μέλη της θέλουν πάση θυσία να αποφύγουν. Ωστόσο, τα ιδεατά περιεχόμενα που επικαλούνται τα μεσαία στρώματα δεν έχουν πλέον έρεισμα στην πραγματικότητα· η πτώχευση των στρωμάτων αυτών είναι σύμπτωμα της έκθεσης τους στο «μένος του αποχαλινωμένου ορθού Λόγου», ενώπιον του οποίου ό,τι παραδοσιακά συνιστούσε την ταυτότητά τους έχει αποκαλυφθεί ως ψευδαίσθηση. Ο Κρακάουερ τις ανιχνεύει στις αναγνωστικές του προτιμήσεις αλλά και στην προσπάθεια εκμετάλλευσης της κοινωνικής δυσαρέσκειας από κύκλους διανοουμένων οι οποίοι στοχεύουν στην ανάπτυξη μιας «θετικής πολιτικής της μεσαίας τάξης», η οποία ερωτοτροπεί επικίνδυνα με τον ανορθολογισμό και τη βία και κυοφορεί τον εθνικοσοσιαλισμό. Γιώργος Σαγκριώτης, Απόσπασμα από την Εισαγωγή (οπισθόφυλλο της έκδοσης)
Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει μια σειρά δοκιμίων, όπως αναφέρεται και στην Εισαγωγή της, με τους τίτλους: 1. Οι άνθρωποι που περιμένουν, 2. Η ομάδα ως φορέας ιδεών, 3. Ανία, 4. Η σάλα του ξενοδοχείου, 5. Το ταξίδι και ο χορός, 6. Λατρεία της περίσπασης, 7. Η μάζα ως διάκοσμος, 8. Η φωτογραφία, 9. Για τα επιτυχημένα βιβλία και το κοινό τους και 10. Η εξέγερση των μεσαίων στρωμάτων. Μια αναμέτρηση με τον κύκλο της «Πράξης».
Θα σταθούμε, όσον αφορά την συγκεκριμένη έκδοση, στο δοκίμιο με τον τίτλο Η Ομάδα ως φορέας ιδεών.
Σύμφωνα με τον Κρακάουερ, ο πνευματικός κόσμος σφύζει από αναρίθμητες πνευματικές δυνάμεις ή οντότητες, τις οποίες μπορούμε εν συντομία να ονομάσουμε ιδέες και οι οποίες ταξιδεύουν για να διαπεράσουν το Είναι και να πραγματωθούν, να επιδράσουν στον κοινωνικό κόσμο τον οποίο αναταράσσουν, λυτρώνοντάς τον από την ακαμψία του:
«Όπως μια πέτρα που ρίχνεται στο νερό σχηματίζει κυκλικά κύματα, το είδος και το μέγεθος των οποίων δεν συνδέεται τόσο με το ιδιαίτερο μέγεθος και τη σύσταση της όσο με τη δύναμη και την κατεύθυνση της ρίψης, έτσι και κάθε ιδέα που ανακλάται στο κοινωνικό Είναι προκαλεί μια διέγερση, η πορεία της οποίας εξαρτάται από γενικούς παράγοντες».
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι ακόμα και αν οι κοινωνικά αποτελεσματικές ιδέες εκσφενδονίζονται στον κόσμο από μεμονωμένες προσωπικότητες, πραγματικό τους σώμα αποτελεί η ομάδα. Το πλήθος των ανθρώπων που ενώνονται σε μια ομάδα μεταβάλλει την ποιότητα της ομάδας, ωστόσο, εδώ και εφ’ όσον πρόκειται για την ανακάλυψη των νόμων της κίνησης των ιδεών, σημασία δεν έχει η ποσότητα αλλά η απόσπαση των κοινοτήτων ζωής από τις ομάδες που αποτελούν φορείς ιδεών.
«Υπό τον όρο κοινότητες ζωής και πεπρωμένου θα πρέπει να εννοηθούν όλες εκείνες οι ομάδες τα μέλη των οποίων ζουν με ακατάλυτους δεσμούς και δεν έχουν συγκολληθεί μεταξύ τους μέσω ιδεών ή τυχαίων αρχών. Η οικογένεια, για παράδειγμα ή ακόμα και το έθνος, ανήκουν στα μορφώματα αυτού του είδους».
Αντίθετα, πιστεύει ο Κρακάουερ, οι ομάδες των οποίων το θεμέλιο της ενότητας αποτελεί μια ιδέα γεννιούνται και παρέρχονται μαζί της, μ’ άλλα λόγια η ομάδα και η ιδέα είναι στενά συνυφασμένες μεταξύ τους, η μεν αναπαριστά την δε με αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος να συλλάβει την ουσία μιας ιδέας δίχως να προσδιορίσει την ουσία της ομαδικής ατομικότητας που έχει δημιουργήσει η ιδέα.
Στην συνέχεια, ο συγγραφέας περιγράφει την θεωρία που ισχυρίζεται ότι η απολύτως κυρίαρχη ιδέα αναπτύσσεται σε μια σφαίρα στην οποία δεν εισχωρούν κανενός είδους ατομικές δονήσεις, ενώ επίσης η θέληση του μεμονωμένου ανθρώπου δεν παίζει, σε σχέση με την ιδέα, κάποιο ρόλο.
«Η εκάστοτε ανθρωπότητα είναι, τρόπον τινά, μόνον η ύλη με την οποία πραγματώνεται η ιδέα του κράτους, μια ύλη παθητική, η οποία πρέπει να τύχει διαμόρφωσης, ενώ η ίδια μένει χωρίς επιρροή στην μορφή της ιδέας. Οι εντολές του κράτους είναι συνεπώς ιερές, όσο θεμελιωμένη και αν είναι η όποια ατομική κριτική, το ισχύον δίκαιο είναι ένα καταστατικό, το οποίο από τη στιγμή που θα θεσπιστεί, έχει την πηγή του σ’ ένα επέκεινα όλων των εμπειρικών σταθμίσεων, και για τον λόγο αυτό παρά την όποια έλλειψη ταύτισης με την στιγμιαία συνείδηση δικαίου, δεν μπορεί κατ’ αρχήν να αρθεί».
Στον αντίποδα αυτής της θεωρίας βρίσκεται η ατομικιστική, σύμφωνα με την οποία κάθε ιδέα που κυριεύει μια ομάδα είναι απόρροια του πνεύματος όλων των ατόμων από τα οποία απαρτίζεται η ομάδα, δηλαδή στην περίπτωση αυτή υπάρχουν μόνο μεμονωμένοι άνθρωποι, ενώ απορρίπτεται η υπόθεση μιας ομαδικής ατομικότητας «προικισμένης με το δικό της Είναι, αισθανόμενης και σκεπτόμενης ενιαία». Πρακτικά αυτή η άποψη διατρανώνει την πεποίθησή της ότι το κράτος υπάρχει για τους ανθρώπους και όχι οι άνθρωποι για το κράτος, δηλαδή οι ιδέες στην περίπτωση αυτή μετατρέπονται σε έκφραση της ευμετάβλητης θέλησης ενός πλήθους ανθρώπων και έχουν δικαίωμα ύπαρξης μόνον όταν αυτά έχουν την τάση να το παραχωρούν.
Στην συνέχεια ο Κρακάουερ προχωρεί σε μια σημαντική διαπίστωση:
«Η ομάδα –όπως θα πρέπει να πούμε κατ’ αρχάς εδώ– δεν είναι παρά η αναγκαία συνένωση ανθρώπων της ίδιας πνευματικής συγκρότησης με σκοπό την πραγμάτωση της ιδέας και όχι η σύνδεση τυχαίων, πνευματικά απροσδιόριστων ακόμη ατόμων. Αποτελεί συλλογικό ον στο βαθμό, που οι συνειδησιακές εκδηλώσεις όλων των μελών της ορμώνται από την ίδια βάση δηλαδή από το θεμέλιο των ιδεών, και για τον λόγο αυτό καταλήγουν υποχρεωτικά σε ενιαίες δράσεις».
Σύμφωνα με τον Κρακάουερ, ένας ιδιαίτερος τύπος ομάδων που εμφανίζονται ως φορείς ιδεών είναι εκείνες για τις οποίες η ιδέα αποτελεί εξ αρχής ένα πρόσχημα προκειμένου να πετύχουν στην πραγματικότητα εντελώς διαφορετικούς στόχους από εκείνους τους οποίους διακηρύσσουν.
«Οι εν λόγω ομάδες παίρνουν σαν κανονικοί πειρατές όμηρο μια ιδέα που ταιριάζει άριστα στους σκοπούς τους και τη χρησιμοποιούν ως υποζύγιο στο άρμα, όπου βρίσκονται. Για παράδειγμα, κάποιες καπιταλιστικές ομάδες συμφερόντων υπερασπίζονται την κουλτούρα της προσωπικότητας, κάποιες κρατικές οντότητες πεινασμένες για αποικίες παριστάνουν τους υπερασπιστές του «πολιτισμού», ενώ κάποια πολιτικά κόμματα που επιδιώκουν εξουσία και επιρροή κάνουν κατάσχεση σ’ ένα τυχαίο ιδεώδες που κυκλοφορεί, το οποίο μέσω αυτής της πράξης κατάσχεσης, μετατρέπεται αμέσως σε ιδεολογία».
Συσπείρωση Αναρχικών https://anarchypress.wordpress.com/2019/12/22/%ce%b7-%ce%bc%ce%ac%ce%b6%ce%b1-%cf%89%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%ac%ce%ba%ce%bf%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%82/#more-33271
Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει μια σειρά δοκιμίων, όπως αναφέρεται και στην Εισαγωγή της, με τους τίτλους: 1. Οι άνθρωποι που περιμένουν, 2. Η ομάδα ως φορέας ιδεών, 3. Ανία, 4. Η σάλα του ξενοδοχείου, 5. Το ταξίδι και ο χορός, 6. Λατρεία της περίσπασης, 7. Η μάζα ως διάκοσμος, 8. Η φωτογραφία, 9. Για τα επιτυχημένα βιβλία και το κοινό τους και 10. Η εξέγερση των μεσαίων στρωμάτων. Μια αναμέτρηση με τον κύκλο της «Πράξης».
Θα σταθούμε, όσον αφορά την συγκεκριμένη έκδοση, στο δοκίμιο με τον τίτλο Η Ομάδα ως φορέας ιδεών.
Σύμφωνα με τον Κρακάουερ, ο πνευματικός κόσμος σφύζει από αναρίθμητες πνευματικές δυνάμεις ή οντότητες, τις οποίες μπορούμε εν συντομία να ονομάσουμε ιδέες και οι οποίες ταξιδεύουν για να διαπεράσουν το Είναι και να πραγματωθούν, να επιδράσουν στον κοινωνικό κόσμο τον οποίο αναταράσσουν, λυτρώνοντάς τον από την ακαμψία του:
«Όπως μια πέτρα που ρίχνεται στο νερό σχηματίζει κυκλικά κύματα, το είδος και το μέγεθος των οποίων δεν συνδέεται τόσο με το ιδιαίτερο μέγεθος και τη σύσταση της όσο με τη δύναμη και την κατεύθυνση της ρίψης, έτσι και κάθε ιδέα που ανακλάται στο κοινωνικό Είναι προκαλεί μια διέγερση, η πορεία της οποίας εξαρτάται από γενικούς παράγοντες».
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι ακόμα και αν οι κοινωνικά αποτελεσματικές ιδέες εκσφενδονίζονται στον κόσμο από μεμονωμένες προσωπικότητες, πραγματικό τους σώμα αποτελεί η ομάδα. Το πλήθος των ανθρώπων που ενώνονται σε μια ομάδα μεταβάλλει την ποιότητα της ομάδας, ωστόσο, εδώ και εφ’ όσον πρόκειται για την ανακάλυψη των νόμων της κίνησης των ιδεών, σημασία δεν έχει η ποσότητα αλλά η απόσπαση των κοινοτήτων ζωής από τις ομάδες που αποτελούν φορείς ιδεών.
«Υπό τον όρο κοινότητες ζωής και πεπρωμένου θα πρέπει να εννοηθούν όλες εκείνες οι ομάδες τα μέλη των οποίων ζουν με ακατάλυτους δεσμούς και δεν έχουν συγκολληθεί μεταξύ τους μέσω ιδεών ή τυχαίων αρχών. Η οικογένεια, για παράδειγμα ή ακόμα και το έθνος, ανήκουν στα μορφώματα αυτού του είδους».
Αντίθετα, πιστεύει ο Κρακάουερ, οι ομάδες των οποίων το θεμέλιο της ενότητας αποτελεί μια ιδέα γεννιούνται και παρέρχονται μαζί της, μ’ άλλα λόγια η ομάδα και η ιδέα είναι στενά συνυφασμένες μεταξύ τους, η μεν αναπαριστά την δε με αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος να συλλάβει την ουσία μιας ιδέας δίχως να προσδιορίσει την ουσία της ομαδικής ατομικότητας που έχει δημιουργήσει η ιδέα.
Στην συνέχεια, ο συγγραφέας περιγράφει την θεωρία που ισχυρίζεται ότι η απολύτως κυρίαρχη ιδέα αναπτύσσεται σε μια σφαίρα στην οποία δεν εισχωρούν κανενός είδους ατομικές δονήσεις, ενώ επίσης η θέληση του μεμονωμένου ανθρώπου δεν παίζει, σε σχέση με την ιδέα, κάποιο ρόλο.
«Η εκάστοτε ανθρωπότητα είναι, τρόπον τινά, μόνον η ύλη με την οποία πραγματώνεται η ιδέα του κράτους, μια ύλη παθητική, η οποία πρέπει να τύχει διαμόρφωσης, ενώ η ίδια μένει χωρίς επιρροή στην μορφή της ιδέας. Οι εντολές του κράτους είναι συνεπώς ιερές, όσο θεμελιωμένη και αν είναι η όποια ατομική κριτική, το ισχύον δίκαιο είναι ένα καταστατικό, το οποίο από τη στιγμή που θα θεσπιστεί, έχει την πηγή του σ’ ένα επέκεινα όλων των εμπειρικών σταθμίσεων, και για τον λόγο αυτό παρά την όποια έλλειψη ταύτισης με την στιγμιαία συνείδηση δικαίου, δεν μπορεί κατ’ αρχήν να αρθεί».
Στον αντίποδα αυτής της θεωρίας βρίσκεται η ατομικιστική, σύμφωνα με την οποία κάθε ιδέα που κυριεύει μια ομάδα είναι απόρροια του πνεύματος όλων των ατόμων από τα οποία απαρτίζεται η ομάδα, δηλαδή στην περίπτωση αυτή υπάρχουν μόνο μεμονωμένοι άνθρωποι, ενώ απορρίπτεται η υπόθεση μιας ομαδικής ατομικότητας «προικισμένης με το δικό της Είναι, αισθανόμενης και σκεπτόμενης ενιαία». Πρακτικά αυτή η άποψη διατρανώνει την πεποίθησή της ότι το κράτος υπάρχει για τους ανθρώπους και όχι οι άνθρωποι για το κράτος, δηλαδή οι ιδέες στην περίπτωση αυτή μετατρέπονται σε έκφραση της ευμετάβλητης θέλησης ενός πλήθους ανθρώπων και έχουν δικαίωμα ύπαρξης μόνον όταν αυτά έχουν την τάση να το παραχωρούν.
Στην συνέχεια ο Κρακάουερ προχωρεί σε μια σημαντική διαπίστωση:
«Η ομάδα –όπως θα πρέπει να πούμε κατ’ αρχάς εδώ– δεν είναι παρά η αναγκαία συνένωση ανθρώπων της ίδιας πνευματικής συγκρότησης με σκοπό την πραγμάτωση της ιδέας και όχι η σύνδεση τυχαίων, πνευματικά απροσδιόριστων ακόμη ατόμων. Αποτελεί συλλογικό ον στο βαθμό, που οι συνειδησιακές εκδηλώσεις όλων των μελών της ορμώνται από την ίδια βάση δηλαδή από το θεμέλιο των ιδεών, και για τον λόγο αυτό καταλήγουν υποχρεωτικά σε ενιαίες δράσεις».
Σύμφωνα με τον Κρακάουερ, ένας ιδιαίτερος τύπος ομάδων που εμφανίζονται ως φορείς ιδεών είναι εκείνες για τις οποίες η ιδέα αποτελεί εξ αρχής ένα πρόσχημα προκειμένου να πετύχουν στην πραγματικότητα εντελώς διαφορετικούς στόχους από εκείνους τους οποίους διακηρύσσουν.
«Οι εν λόγω ομάδες παίρνουν σαν κανονικοί πειρατές όμηρο μια ιδέα που ταιριάζει άριστα στους σκοπούς τους και τη χρησιμοποιούν ως υποζύγιο στο άρμα, όπου βρίσκονται. Για παράδειγμα, κάποιες καπιταλιστικές ομάδες συμφερόντων υπερασπίζονται την κουλτούρα της προσωπικότητας, κάποιες κρατικές οντότητες πεινασμένες για αποικίες παριστάνουν τους υπερασπιστές του «πολιτισμού», ενώ κάποια πολιτικά κόμματα που επιδιώκουν εξουσία και επιρροή κάνουν κατάσχεση σ’ ένα τυχαίο ιδεώδες που κυκλοφορεί, το οποίο μέσω αυτής της πράξης κατάσχεσης, μετατρέπεται αμέσως σε ιδεολογία».
Συσπείρωση Αναρχικών https://anarchypress.wordpress.com/2019/12/22/%ce%b7-%ce%bc%ce%ac%ce%b6%ce%b1-%cf%89%cf%82-%ce%b4%ce%b9%ce%ac%ce%ba%ce%bf%cf%83%ce%bc%ce%bf%cf%82/#more-33271
