ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΠΕΡΝΤΙΑΓΕΦ – NIKOLAI BERDIAEF
(NICOLAS BERDYAEV)
(Κίεβο 1877 – Παρίσι 1948)
(Κίεβο 1877 – Παρίσι 1948)
Σημαντικός ρώσος φιλόσοφος, από αριστοκρατική οικογένεια, υπό την επίδραση του Ντοστογιέβσκι, του Μαρξ και του Νίτσε, απέκτησε ένα δημοκρατικό σοσιαλιστικό πνεύμα, αντιτάχθηκε στον τσαρισμό, μπολσεβικισμό και φασισμό, φυλακίστηκε, εξορίστηκε και έζησε στη Γερμανία και στη Γαλλία. Σε επαφή με την χριστιανική ορθοδοξία, διαμόρφωσε την αντίληψη ενός αριστοκρατικού πνευματισμού υπέρ του λαού και των αξιών του ανθρώπου και της ελευθερίας, στην κατεύθυνση του ένθεου χριστιανικού υπαρξισμού. Η φιλοσοφία του προσλαμβάνει την ελευθερία ως μη ον-μηδέν, προηγούμενο του όντος και της δημιουργίας, και την ύπαρξη προηγουμένη της σκέψης και της γνώσης. Ο Μπερντιάγεφ αντιτάσσεται στη μόνωση, στην αντικειμενικοποίηση και στη μηχανοκρατία που υποτάσσει τον άνθρωπο και τη φύση. Το έργο του μετέφερε τη ρωσική φιλοσοφική κίνηση σ’ ολόκληρη τη Δύση.
Έργα: Ο υποκειμενισμός και ο ατομικισμός στη κοινωνική φιλοσοφία (1900), Sub specie aeternitatis (1904), Der sinn der Geschichte (1925), Ένας νέος μεσαίωνας (1930), Ο άνθρωπος και η μηχανή (1933), Πνεύμα και ελευθερία (1933), Το μάθημα της Ρωσίας (1933), Χριστιανισμός και κοινωνική πραγματικότητα (1934), Περί του προορισμού του ανθρώπου (1935), Δουλεία και ελευθερία (1939), Πνεύμα και πραγματικότητα (1946), Αρχή και τέλος (1947), Το θείο και το ανθρώπινο (1949), Ο χριστιανισμός και η πάλη των τάξεων (2000), Heroes of history, A brief history of civilization from ancient times to the dawn of the modern age (2001), The greatest minds and ideas of all time (2002).
Βιβλιογραφία: K. Pflegr, Nicolaj Berdjajew’s russisch religioese Weltbedeutung, 1931, Στέφ. Στεφανόπουλος, Νικόλαος Μπερντιάγεφ, 1948, E. Porret, Berdiaeff, prophète des temps nouveaux, 1951, Μητροπολίτης Σάμου Ειρηναίος, Πνεύμα και ελευθερία, 1952, M.A. Vallon, An apostle of freedom, Life and teachings of Nikolas Berdyaev, 1960, Bibliographie des oeuvres de Nicolas Berdyaev, 1978, Mick. Sergeev, Post modern themes in the philosophy of Nicolas Berdyaev, 2007, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Στ. Στεφανό-πουλου), Βικιπαίδεια.
ΚΕΙΜΕΝΑ
ΜΠΕΡΝΤΙΑΓΕΦ, ΠΝΕΥΜΑ
ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΜΠΕΡΝΤΙΑΓΕΦ, ΠΝΕΥΜΑ
ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
* * *
Οι αρχαίοι έλληνες ιστορικοί έγραψαν την πραγματική ιστορία του παρόντος και του παρελθόντος της εποχής τους. Με επίκεντρο τα σπουδαία ιστορικά γεγονότα διατύπωσαν τη γενική τους αντίληψη για την πορεία της ιστορίας σύμφωνα με την κυκλικότητα της εναλλαγής του χρόνου, των ωρών και των εποχών. Οι χριστιανοί Πατέρες ιστορικοί προχώρησαν από την προφητεία και την εσχατολογία σε μια θεολογία της ιστορίας, γύρω από τη δημιουργία, την ενσάρκωση και την τελειοποίηση. Τέλος οι νεότεροι ιστορικοί επεξεργάστηκαν μια φιλοσοφία της ιστορίας με βάση θεολογικές αρχές, που τις εφάρμοσαν στα πολυάριθμα εμπειρικά γεγονότα του κόσμου. Αυτή είναι η ιδέα της προόδου και η πίστη στην ολοκλήρωση της ιστορίας και στην πραγμάτωση του νοήματος της ιστορίας.
Η κυκλική κίνηση, ο εσχατολογικός προσανατολισμός και ο συνδυασμός αυτών των δύο αρχών, η σπειροειδής πρόοδος της ιστορίας, κλείνουν τον απολογισμό της φιλοσοφίας της ιστορίας του ανθρώπου. Από τη βιβλική αντίληψη της ιστορίας και τον ιουδαϊκό μεσσιανισμό, στη χριστιανική ερμηνεία της ιστορίας του Αυγουστίνου και στη θεολογική ιστορία του Μποσουέ, η ιστορία προχωρεί κατά θεία πρόνοια προς ένα ιστορικό έσχατο. Η συνέχεια έρχεται με τη Νέα Επιστήμη για την ιστορία του Βίκο, με την αντιπαράθεση της ανθρώπινης προόδου στη θεία πρόνοια, στον Προυντόν, τον Κοντ, τον Κοντορσέ, τον Τυργκό, τον Βολταίρο, τέλος με την ιδεαλιστική ερμηνεία της ιστορίας του Έγελου και την υλιστική ερμηνεία του Μαρξ.
Η ιστορία είναι μια ατέλειωτη προοδευτική συνεχής κίνηση, χωρίς την κυκλική δομή της αρχαίας θεώρησης και χωρίς την ιδέα της δημιουργίας και της συντέλειας του κόσμου της χριστιανικής κοσμοαντίληψης (Löwith, Το νόημα της ιστορίας).
Η ιστορία είναι μια ατέλειωτη προοδευτική συνεχής κίνηση, χωρίς την κυκλική δομή της αρχαίας θεώρησης και χωρίς την ιδέα της δημιουργίας και της συντέλειας του κόσμου της χριστιανικής κοσμοαντίληψης (Löwith, Το νόημα της ιστορίας).
Οι αντιλήψεις του ορθόδοξου ρώσου Μπερντιάεφ για τον ιστορικό χρόνο μεταξύ της αιωνιότητας και της εγκοσμιότητας και για την πορεία προς το έσχατο τέρμα, το βίωμα της ιστορικότητας του Χάϊντεγγερ και του Γιάσπερς, αλλά και ο ιστορισμός του Κρότσε, μαζί με τους τελευταίους ιστορικούς του 20ου αιώνα, ολοκληρώνουν αυτή την πορεία. Από τον Βίντελμπαντ μέχρι τον Κόλλινγκγουντ και τους νεώτερους, η αναλυτική φιλοσοφία της ιστορίας υπέβαλε σε κριτική την ίδια την ιστορία και τους ιστορικούς, τη μέθοδο και το αντικείμενο, τα ιστορικά αίτια και τους ιστορικούς νόμους. Περιγραφή και αξιολόγηση, κατανόηση και αντικειμενικότητα, αναγκαιότητα και τυχαιότητα ελέγχονται από την κριτική ιστορία, τη μεταθεωρία της ιστορίας (Dray, Φιλοσοφία της ιστορίας).
Η φιλοσοφία της ιστορίας, χωρίς να επιλύσει τα προβλήματα που αναδέχθηκε, συνέβαλε πάντως στη διερεύνηση των λύσεων που προτείνονται και παραμένει μάχιμη στις επάλξεις του αγώνα της ανθρωπότητας για την κατανόηση της ιστορικής πραγματικότητας.
