1.Χάρτης από το ΠΑΥΣΑΝΙΟΥ «ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ» Αχαϊκά-Αρκαδικά (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ)
2.Χάρτης 1786
3.Μεγένθυση
4.Ασπρο Κοτσίφι
2.Χάρτης 1786
3.Μεγένθυση
4.Ασπρο Κοτσίφι
Η Φελλόη (χάρτης 1) λοιπόν βρίσκεται ακριβώς στην σημερινή θέση του Κούτου (από το κούστος -κουστωδία) (του Μαμμωνά). Αναφέρεται από τον Παυσανία ο οποίος την επισκέφτηκε περί το 175 μΧ , ως πόλισμα (ας πούμε κωμόπολη), όπου «εἰ δέ τινα τῶν ἐν Ἕλλησι πολισματίων ἀφθόνῳ καταῤῥεῖται τῷ ὕδατι, ἀριθμεῖν καὶ τὴν Φελλόην ἔστιν ἐν τούτοις», και το οποίο «ἀεὶ ᾠκεῖτο καὶ Ἰώνων ἔτι ἐχόντων τὴν γῆν». Επίσης «θεῶν δὲ ἱερὰ Διονύσου καὶ Ἀρτέμιδός ἐστιν: ἡ μὲν χαλκοῦ πεποίηται, βέλος δὲ ἐκ φαρέτρας λαμβάνουσα’ τῷ Διονύσῳ δὲ ὑπὸ κινναβάρεως τὸ ἄγαλμά ἐστιν ἐπηνθισμένον».
Επειδή κατά τον Παυσανία «τὰ δὲ περὶ τὴν Φελλόην ἐς φυτείαν ἀμπέλων ἐστὶν ἐπιτήδεια» η ποιότητα του παραγόμενου κρασιού ήτο ασυγκρίτως ανώτερη όλων των ανταγωνιστών ήδη από το 300πΧ, με αποτέλεσμα να πωλείται μόνο σε λίγους που μπορούσαν να το αγοράσουν, κυρίως στην Κόρινθο και στη Αθήνα, εξαγόταν δε στην Αίγυπτο και στην Ρώμη και ήταν ιδιαίτερα αγαπητό από τους Ρωμαίους.
Στη Ρώμη το κρασί ήταν σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης. Ο κάθε πολίτης ανάλογα με τη θέση που κατείχε, έπινε και το ανάλογο κρασί. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος μας πληροφορεί ότι στο κρασί της Φελλόης διέλυαν μαργαριτάρια και το παλαίωναν για μια δεκαετία (επειδή το ανθρακικό ασβέστιο των μαργαριταριών διαλύεται στο κρασί με πολύ αργούς ρυθμούς) και έτσι γινόταν ακόμα ακριβότερο. Αυτό το κρασί ονομαζόταν “Falernus” και το έπιναν μόνο οι αυτοκράτορες και οι πλούσιοι.
Αρχαιολόγοι που εργάζονται στη ρωμαϊκή πόλη της Πομπηίας αποκάλυψαν μια κρύπτη πίσω από το Schola Armaturarum – το περίφημο σπίτι των Μονομάχων – που περιείχε καλά διατηρημένους 15 αμφορείς κρασιού οι οποίοι παρέμειναν ανέγγιχτοι για σχεδόν 2.000 χρόνια. Τουλάχιστον ένας από τους αμφορείς έχει σαφή σφραγίδα σε κάτι που μοιάζει με κοτσύφι με ίχνη από λευκό χρώμα. Αυτό είναι η μεγαλύτερη απόδειξη για την προέλευση του κρασιού, γιατί το λευκό κοτσύφι απεικονιζόταν στην σφραγίδα όλων των αμφορέων με κρασί προέλευσης Φελλόης, συμβόλιζε δε την σπανιότητα και την ποιότητά του - λευκά κοτσύφια υπήρχαν μόνο εκεί.
Παυσανίας: «… ΄Εχεται δε (προς Φελλόην) όρος Χελυδορέα, (σημερινό Μαύρο Όρος) ένθα ευρών χελώνην Ερμής εκδείραι το θηρίον και απ' αυτής λέγεται ποιήσασθαι λύραν..... Παρέχεται δε και θαύμα τοιόνδε εν Χελυδορέα΄ κόσσυφοι γαρ λευκοί εισίν εν αυτή... τοις ρηθείσιν εις την χρόαν αυτών απιστοίη μηδείς».
Αυτού του θαύματος έγινε η εμπορική εκμετάλλευση.
Για να γίνει αντιληπτός ο βαθμός εξάρτησης της Ρωμαϊκής αριστοκρατίας από το συγκεκριμένο τύπο κρασιού, αξίζει να αναφερθεί το παρακάτω.
Μετά την Ναυμαχία του Ακτίου (Πρέβεζα) στις 2 Σεπτεμβρίου 31 πΧ. ανάμεσα στον Οκταβιανό από τη μια πλευρά και τον Μάρκο Αντώνιο και το ναυτικό της Κλεοπάτρας από την άλλη, η οποία ήταν συνέπεια του εμφύλιου πόλεμου ανάμεσα στον Γάιο Οκτάβιο και τον Μάρκο Αντώνιο,(εραστή της Κλεοπάτρας), που διεκδικούσαν, μετά τη δολοφονία του Καίσαρα, την εξουσία στο απέραντο κράτος της Ρώμης οι ηττημένοι Αντώνιος και Κλεοπάτρα και η πλειονότητα των στρατηγών τους διέφυγαν στην Αίγυπτο.
Ένας μόνο, ο Γάιος Τάκινος επέλεξε να διαφύγει προς τον ορεινό όγκο της Πίνδου, στα Άγραφα, φοβούμενος την οργή του Αντωνίου λόγω της προϊούσης αλλαγής της ερωτικής διάθεσης της Κλεοπάτρας.
Επειδή ήταν αδύνατο στα μέρη που εγκαταστάθηκε να βρει το κρασί που έπινε στην Ρώμη, γνωρίζοντας όμως την προέλευσή του, έφυγε με την συνοδεία του και έφτασε στην Φελλόη, όπου τότε ο καλύτερος αμπελουργός και οινοποιός ήτο ο Αλέξανδρος Φελλοεύς. Με αυτόν δημιούργησε δεσμό φιλίας αποκτώντας έτσι δικαίωμα προτιμησιακού πελάτη, αλλά η σημαντικότερη τροπή που πήραν τα πράγματα ήταν η γνωριμία του και ο γάμος του με την Οιάνθη, κόρη του Κύπριου εισαγωγέα κρασιού Νεόφρωνος που είχε παντρευτεί γυναίκα από το γένος του Αλέξανδρου και εκείνες τις μέρες βρισκόταν και αυτός στην Φελλόη. Ο Γάιος και η Οιάνθη έζησαν στην Θεσσαλία και άφησαν πλήθος απογόνων.
Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Ρωμαίους το 146 μΧ , στην περιοχή της Φελλόης συνεχίζεται η αμπελοκαλλιέργεια (όπως άλλωστε μας πληροφορεί ο Παυσανίας), αλλά δεν υπάρχουν προς το παρόν στοιχεία τέτοια που να μπορούν να μας πληροφορήσουν για λεπτομέρειες.
Δυναμική όμως επανεμφάνιση γίνεται κατά τον 9ο αιώνα όπου μέσω της, κατά τον Παπαρρηγόπουλο μεγάλης των Πατρών Δέσποινας, πανέμορφης αρχόντισσας της Πάτρας Δανιηλίδας και της ερωτικής σχέσης της με τον οινοποιό εκ Φελλόης Θεοδόσιο και αργότερα της «μητρικής» σχέσης της με τον αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄, η Φελλόη γίνεται γνωστή στην Πόλη. Αυτό οφείλεται στην αγάπη της αρχόντισσας στο καλό κρασί, (το προμηθευόταν φυσικά αποκλειστικά από τον αγαπημένο της στην Φελλόη), γεγονός που θύμισε η ACHAIA CLAUSS με την ανέγερση το 1870 της περίφημης Κάβα Δανιηλίδος. Έκτοτε το σύνολο της παραγωγής για αιώνες κατευθύνεται στην Κωνσταντινούπολη.
Μετά την πτώση της Πόλης το 1204 ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλαρδουίνος συμφώνησε με τον φίλο του Γουλιέλμο Σαμπλίτη (Shamplitte), ένα αριστοκράτη από την Βουργουνδία (περιοχή της Γαλλίας, ονομαστή για τα κρασιά της), να κατακτήσουν τον Μοριά, για δικό τους λογαριασμό.(Θα γνώριζαν φαίνεται την Φελλόη). Τη συμφωνία τους επικύρωσε και ο βασιλιάς της Θεσσαλονίκης, Βονιφάτιος Μομφερατικός, έξω από το Ναύπλιο. Το Άσπρο Κοτσύφι της Φελλόης εντυπωσιάζει και ταξιδεύει πάλι στην δύση και ανταγωνίζεται την Βουργουνδία.
Το 1458 στον δρόμο για την πολιορκία του Ταρσού, πέρασε από την Φελλόη για να γευτεί το κρασί της ο Μωάμεθ ο Πολιορκητής. Μετά την σφαγή στον Ταρσό και την κατάκτηση του Μοριά από τους Οθωμανούς ξεκινά μια περίοδος παρακμής του εμπορίου του κρασιού και έτσι η αμπελοκαλλιέργεια πλέον καλύπτει τις οικιακές ή το πολύ τις κοινοτικές ανάγκες.
Αυτή η περίοδος διαρκεί δύο αιώνες μέχρι το 1688 όταν κύριοι τη περιοχής γίνονται οι Ενετοί. Αυτοί ξεκίνησαν μια συντονισμένη προσπάθεια να αναβιώσουν και να βελτιώσουν την γεωργία και το εμπόριο της χώρας. Έτσι στις οικογένειες εποίκων δόθηκαν 60 στρέμματα στην καθεμία, εισήχθησαν νέες καλλιέργειες σταφυλιών από τη Γαλλία και την Ιταλία και επιβλήθηκαν φόροι εισαγωγής σε ξένο κρασί, θέτοντας τις βάσεις για την αναβίωση της αμπελουργίας και του εμπορίου σταφίδας με τη Δυτική Ευρώπη.
Μετά την πτώση της Πόλης το 1204 ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλαρδουίνος συμφώνησε με τον φίλο του Γουλιέλμο Σαμπλίτη (Shamplitte), ένα αριστοκράτη από την Βουργουνδία (περιοχή της Γαλλίας, ονομαστή για τα κρασιά της), να κατακτήσουν τον Μοριά, για δικό τους λογαριασμό.(Θα γνώριζαν φαίνεται την Φελλόη). Τη συμφωνία τους επικύρωσε και ο βασιλιάς της Θεσσαλονίκης, Βονιφάτιος Μομφερατικός, έξω από το Ναύπλιο. Το Άσπρο Κοτσύφι της Φελλόης εντυπωσιάζει και ταξιδεύει πάλι στην δύση και ανταγωνίζεται την Βουργουνδία.
Το 1458 στον δρόμο για την πολιορκία του Ταρσού, πέρασε από την Φελλόη για να γευτεί το κρασί της ο Μωάμεθ ο Πολιορκητής. Μετά την σφαγή στον Ταρσό και την κατάκτηση του Μοριά από τους Οθωμανούς ξεκινά μια περίοδος παρακμής του εμπορίου του κρασιού και έτσι η αμπελοκαλλιέργεια πλέον καλύπτει τις οικιακές ή το πολύ τις κοινοτικές ανάγκες.
Αυτή η περίοδος διαρκεί δύο αιώνες μέχρι το 1688 όταν κύριοι τη περιοχής γίνονται οι Ενετοί. Αυτοί ξεκίνησαν μια συντονισμένη προσπάθεια να αναβιώσουν και να βελτιώσουν την γεωργία και το εμπόριο της χώρας. Έτσι στις οικογένειες εποίκων δόθηκαν 60 στρέμματα στην καθεμία, εισήχθησαν νέες καλλιέργειες σταφυλιών από τη Γαλλία και την Ιταλία και επιβλήθηκαν φόροι εισαγωγής σε ξένο κρασί, θέτοντας τις βάσεις για την αναβίωση της αμπελουργίας και του εμπορίου σταφίδας με τη Δυτική Ευρώπη.
Παρότι στον παραπάνω χάρτη του 1786 η περιοχή αναφέρεται ακόμα ως Φελλόη (Phelloe), φαίνεται πως αυτή έχει παρακμάσει εντελώς. Μαζί με τος Ενετούς εγκαθίσταται στην θέση της ο εκλεκτός τους Μαμωνάς, προερχόμενος από την Μονεμβασιά και όσοι αποτελούν την κουστωδία (φρουρά) του τους οποίους εγκαθιστά περιμετρικά από τον πύργο του και παραχωρεί στον καθένα από ένα κομμάτι γης. Το όνομα αλλάζει, γίνεται Κού(σ)τος και παλιοί και νέοι κάτοικοι δεν ασχολούνται πλέον με το κρασί (που παράγεται μεν αλλά μόνο για οικιακή χρήση) αλλά κυρίως με το μετάξι και την σταφίδα που είναι πιο προσοδοφόρα.
Αυτή η κατάσταση παγιώθηκε, δεν άλλαξε δηλαδή ούτε στην διάρκεια της δεύτερης τουρκοκρατίας αλλά ούτε και μετά την επανάσταση του 21 (στην οποία ως γνωστόν πρωτοστάτησε).
Αλλά (εικ. 4) έχει ο καιρός γυρίσματα..
