Την ώρα που στην Ελλάδα η διαχείριση των απορριμμάτων
παραμένει ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, πολλές χώρες της ΕΕ έχουν καταφέρει
εδώ και αρκετά χρόνια όχι μόνο να βρουν λύση αλλά και να εκμεταλλεύονται
τα απορρίμματα προς όφελός τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Κομισιόν,
χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Αυστρία και η Γερμανία
διαθέτουν δεκάδες μονάδες αποτέφρωσης, επεξεργασίας και ανακύκλωσης
σκουπιδιών, δηλαδή υπερσύγχρονα εργοστάσια τα οποία μετατρέπουν τα
απορρίμματα σε ενέργεια και θέρμανση με τεράστια οφέλη για το
περιβάλλον.
Μία βασική διαφορά σε σχέση με την Ελλάδα είναι ότι στις περισσότερες
ευρωπαϊκές πόλεις οι κάδοι των οικιακών απορριμμάτων δεν βρίσκονται
στον δρόμο ή στα πεζοδρόμια αλλά μέσα στις αυλές των σπιτιών ή εντός των
χώρων οικιών και πολυκατοικιών.
Η ΕΕ παράγει περισσότερους από 79
δισεκατομμύρια τόνους απορριμμάτων συσκευασίας σύμφωνα με τα στοιχεία
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οπως επισημαίνει η αντιπρόεδρος της
σοσιαλιστικής ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο Κάτλιν βαν Βέμπρετ «για να
ξεφορτωθείς τα σκουπίδια σου, η ταφή είναι ο πιο φθηνός τρόπος, αλλά και
ο πλέον επιβλαβής για το περιβάλλον. Θέλουμε λοιπόν να βάλουμε έναν
ιδιαίτερα φιλόδοξο στόχο: το 2030 να καταλήγει σε ταφή μόνο το 5% των
αστικών αποβλήτων. Αν αναλογιστούμε ότι υπάρχουν ακόμη χώρες που θάβουν
σχεδόν όλα τα σκουπίδια τους, καταλαβαίνετε ότι πρόκειται για ιδιαίτερα
φιλόδοξο στόχο».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ως το 2030 τα κράτη-μέλη να έχουν
φτάσει να ανακυκλώνουν το 65% των απορριμμάτων και να περιορίσουν την
υγειονομική ταφή αυτών στο 10%. Η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου ανέβασε τον στόχο για ανακύκλωση απορριμμάτων στο 70%
συγκριτικά με το σημερινό 44% και όρισε το ανώτατο ποσοστό για την
υγειονομική ταφή απορριμμάτων στο 5%.
Έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος δείχνει ότι παρά το
γεγονός ότι μέσα σε μία δεκαετία (2004-2014) η εικόνα έχει βελτιωθεί
αισθητά, οι διαφορές ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ παραμένουν σημαντικές, με
τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης να πρωτοπορούν στη διαχείριση των
απορριμμάτων ενώ αντίθετα οι πρώην ανατολικές και οι βαλκανικές χώρες
βρίσκονται στο άλλο άκρο.
Το 2014, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Γερμανία, η Ολλανδία και η
Σουηδία δεν έστειλαν σχεδόν καθόλου αστικά απόβλητα σε χώρους
υγειονομικής ταφής. Αντίθετα η Κύπρος, η Κροατία, η Ελλάδα, η Λετονία
και η Μάλτα εξακολουθούν να στέλνουν στους χώρους υγειονομικής ταφής
πάνω από τα τρία τέταρτα των αστικών αποβλήτων τους.
Πώς γίνεται η διαχείριση των απορριμμάτων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες
Δανία: Σε ολόκληρη τη χώρα εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα βασισμένο στο
βάρος/όγκο των απορριμμάτων, χρεώνοντας κάθε νοικοκυριό με βάση τη
λογική «ο ρυπαίνων πληρώνει». Παράλληλα, δίνονται κίνητρα για την
ανακύκλωση και τη μείωση του όγκου των απορριμμάτων και μοιράζονται
κάδοι κομποστοποίησης.
Τα απορρίμματα σε πολύ μεγάλο ποσοστό ανακυκλώνονται σε εξειδικευμένα
κέντρα, ενώ τα υπόλοιπα σκουπίδια (όσα δεν επιδέχονται περαιτέρω
επεξεργασίας) πηγαίνουν στα εργοστάσια αποτέφρωσης, τα οποία τα
μετατρέπουν σε θερμότητα και ηλεκτρισμό, τροφοδοτώντας με ενέργεια
δεκάδες περιοχές της χώρας.
Η Δανία έχει περίπου 30 τέτοιες μονάδες αποτέφρωσης που εξυπηρετούν
πάνω από 100 κοινότητες, ενώ σχεδιάζει τη δημιουργία κι άλλων. Η
ανάπτυξη αυτών των μονάδων, μάλιστα, έχει περιορίσει το ενεργειακό
κόστος και την εξάρτηση της χώρας από το πετρέλαιο, ενώ χάρη σ' αυτές
έχει μειωθεί ο αριθμός των χωματερών.
Γερμανία: Σε κάθε σπίτι υπάρχουν ειδικά κιβώτια για τα απορρίμματα,
τα οποία είναι προσβάσιμα μόνο από τους ενοίκους, ενώ σε πολλές
περιπτώσεις κλειδώνουν για να μην υπάρχουν διαρροές. Τα πάντα
ανακυκλώνονται και επαναχρησιμοποιούνται. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι
κάδων ανακύκλωσης σε διαφορετικά χρώματα με αποτέλεσμα η διαλογή να
γίνεται από τον ίδιο τον πολίτη και να εξασφαλίζεται το μειωμένο κόστος.
Από το 2005 έχουν καταργηθεί, ουσιαστικά, οι παραδοσιακές χωματερές
που λειτουργούσαν και έχουν αντικατασταθεί με μερικά από τα πλέον
προηγμένα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων στον κόσμο. Αυτά δέχονται
μόνο ό,τι έχει απομείνει από τα απορρίμματα που έχουν, υποχρεωτικά,
ανακυκλωθεί. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μόνο το 1% των οικιακών
απορριμμάτων καταλήγει σε ΧΥΤΑ, ενώ ανακυκλώνεται σχεδόν το 100% των
μπαταριών και των λιπαντικών αυτοκινήτων.
Στο Βερολίνο ένας δημόσιος φορέας ξεκίνησε από το 2010 μια μεγάλη
εκστρατεία για τη μείωση των σκουπιδιών στην πόλη. Το αποτέλεσμα ήταν το
ποσοστό της ανακύκλωσης οικιακών απορριμμάτων να φτάσει στο 87%.
Γαλλία: Στη χώρα λειτουργούν ειδικές μονάδες αποτέφρωσης όπου γίνεται
η επεξεργασία των απορριμμάτων. Από το 2006, μάλιστα, οι Γάλλοι
κατάφεραν να παράξουν μέσω της καύσης των σκουπιδιών τους αρκετή
ενέργεια για να τροφοδοτήσουν ένα εκατομμύριο σπίτια με ηλεκτρισμό και
600.000 με θέρμανση.
Στο Παρίσι τα σκουπίδια διαχωρίζονται μέσα σε ειδικούς κάδους
διαφορετικών χρωμάτων και τα αντίστοιχα φορτηγά τα μαζεύουν δύο φορές
την εβδομάδα.
Η υπηρεσία καθαριότητας στις πόλεις και την επαρχία της Γαλλίας είναι
δημοτική και το περίπου 70% των αστικών απορριμμάτων περνάνε από ειδική
επεξεργασία προκειμένου να ανακυκλωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Οι
ΧΥΤΑ της χώρας δέχονται μόνο υλικά που δεν μπορούν να τύχουν περαιτέρω
επεξεργασίας.
Το κόστος αποκομιδής και μεταφοράς καλύπτεται από τους ίδιους τους
κατοίκους της πόλης, μέσω του λεγόμενου «taxe d'habitation», που είναι
αντίστοιχο των δικών μας δημοτικών τελών.
Αυστρία: Η Αυστρία είναι μια από τις πιο εξελιγμένες χώρες στην
Ευρώπη σε ό,τι αφορά στην εφαρμογή των πρακτικών διαχείρισης
απορριμμάτων, με άρτια οργανωμένες μονάδες διαλογής και κομποστοποίησης
απορριμμάτων, εργοστάσια σύνθετης επεξεργασίας πολλών ταυτόχρονα
ρευμάτων ανακυκλώσιμων υλικών και με εργοστάσια καύσης.
Η προσέγγιση της διαχείρισης αποβλήτων γίνεται μέσω της διαλογής στην
πηγή ανακυκλώσιμων υλικών και της θερμικής διαχείρισης των αποβλήτων με
ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Οι πολίτες μεταφέρουν οι ίδιοι τα απορρίμματά τους στους ειδικούς
κάδους συλλογής ενώ εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι ακόμη και τα
τηγανέλαια, τα πηγαίνουν σε ειδικές μονάδες μέσα σε δοχεία και οι
εργαζόμενοι τους δίνουν πίσω καθαρά για να τα ξαναγεμίσουν.
Βρετανία: Στις μονοκατοικίες περιμετρικά του κέντρου του Λονδίνου οι
ιδιοκτήτες συλλέγουν τα σκουπίδια σε πλαστικές σακούλες στο σπίτι τους ή
την πίσω αυλή και τα βγάζουν στην εξώπορτα την ημέρα που πρόκειται να
περάσει η υπηρεσία αποκομιδής του δήμου (Waste Collection Authority).
Στις πολυκατοικίες του κέντρου υπάρχουν ειδικοί κάδοι στην εξώπορτα
κάθε κτιρίου. Το 40% των σπιτιών με κήπο επεξεργάζεται τα οργανικά
απορρίμματά του με τη μέθοδο της κομποστοποίησης. Σε λειτουργία
βρίσκονται και 5 μονάδες θερμικής επεξεργασίας.
Οι κάτοικοι πληρώνουν (υψηλά) δημοτικά τέλη για την υπηρεσία
καθαριότητας, τα οποία υπολογίζονται με βάση την περιοχή κατοικίας και
τα τετραγωνικά του σπιτιού.
Σουηδία: Στη Στοκχόλμη αναβάθμισαν την ποιότητα του βιοαερίου που
παράγεται από δύο χώρους διαχείρισης αποβλήτων, έτσι ώστε να φτάσει στο
επίπεδο που απαιτείται για να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο αυτοκινήτων. Από
το 2007 η ταφή απορριμμάτων σχεδόν σταμάτησε.
Έχουν δημιουργηθεί πολλά πρατήρια βιοαερίου, οι πωλήσεις σε
αυτοκίνητα που κινούνται με βιοαέριο αυξάνονται, ενώ 130 λεωφορεία
ανεφοδιάζονται απευθείας από ένα σταθμό που συνδέεται με τον χώρο
διαχείρισης απορριμμάτων στο Χένρικσνταλ.
Βέλγιο: Η κυβέρνηση της Φλάνδρας καθιέρωσε την αρχή «πληρώνεις όσο
πετάς». Η Φλάνδρα χρησιμοποιεί υπερσύγχρονη τεχνολογία για την καύση
οργανικών υπολειμμάτων, με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η ρύπανση της
ατμόσφαιρας.
Η εκπρόσωπος της δημόσιας υπηρεσίας διαχείρισης απορριμμάτων της
Φλάνδρας μιλώντας παλαιότερα σε συνέδριο της περιφέρειας Αττικής είχε
σημειώσει ότι «η καύση γίνεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις» προσθέτοντας
παράλληλα:
«Στη Φλάνδρα όλοι, οι πολίτες, οι επιχειρήσεις, οι φορείς θεωρούν ότι
τα σκουπίδια είναι δική τους υπόθεση. Η νοοτροπία είναι η σημαντική
παράμετρος και όχι ο αριθμός των μονάδων επεξεργασίας των απορριμμάτων.
Οι πολίτες είναι πεπεισμένοι ότι η ανακύκλωση και η διαλογή στην πηγή
είναι η μόνη λύση και για αυτό συμμετέχουν όλοι στο σύστημα. Έχουμε
αναπτύξει ένα δίκτυο 337 χώρων ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης.
Θεωρούμε ότι τα απορρίμματα είναι πρώτη ύλη. Θέλουμε να είμαστε μια
κοινωνία ανακύκλωσης για αυτό και λέμε ότι κάνουμε διαχείριση υλικών και
όχι απορριμμάτων».
Ιταλία: Στη Ρώμη υπάρχουν 5 μονάδες υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων,
12 μονάδες ανακύκλωσης και 7 μονάδες κομποστοποίησης. Η ανακύκλωση εκεί
επιβραβεύεται με δωρεάν εισιτήρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Στο Μιλάνο, η πόρτα-πόρτα συλλογή οργανικών αποβλήτων και
απορριμμάτων τροφίμων επεκτάθηκε σε όλη την πόλη το 2014. Ειδικοί κάδοι
και σακούλες κομποστοποίησης εμφανίστηκαν σε κάθε σημείο της πόλης ενώ
άρχισε μια μεγάλη καμπάνια πληροφόρησης που περιελάμβανε απευθείας
μηνύματα σε κάθε οικογένεια, γράμματα και αφίσες σε κοινωνικές
οργανώσεις και δημόσιους φορείς, εφαρμογή σε κινητά τηλέφωνα και ειδική
ιστοσελίδα. Στα τρία τέταρτα του Μιλάνου το ποσοστό ανακύκλωσης ανέβηκε
από 34,5% το 2011 σε 48,3% το 2014.
Ρομίνα Νικηφόρου
