H respublica.gr δημοσίευσε το άρθρο του Ουμπέρτο Έκο* που πρωτοδημοσιεύτηκε στην ιταλική εφημερίδα ‘La Repubblica’ στις 14/01/2012, με τον ιταλικό τίτλο «Pericle il Populista». Η μετάφρασή του συνοδεύθηκε από παρατηρήσεις και σχόλια. Στο σχόλιο του Μιχάλη Θεοδοσιάδη περιλαμβάνεται και η παρακάτω παράγραφος.
..."Υφίστανται, ωστόσο, μια σειρά από προβληματικές στις αναλύσεις του Έκο που αξίζει να επισημανθούν. Πρώτα απ’ όλα η έννοια «λαϊκισμός» δεν μπορεί σταθεί αναφορικά με την περίπτωση της αρχαίας Ελλάδας. Όπως είναι γνωστό, δεν υφίσταται πουθενά σε κανένα αρχαία κείμενο η έννοια «λαός», όπως ερμηνεύεται σήμερα, κατά πρότυπο του Ρωμαϊκού populus (από όπου και η λέξη λαϊκισμός, populismus, πηγάζει). Προσπερνώντας, ωστόσο, αυτόν τον (διόλου ασήμαντο) αναχρονισμό, πιο έντονο προβληματισμό διεγείρει η ταύτιση του λαϊκισμού με τη δημαγωγία εν γένει. Η εξίσωση οποιασδήποτε δημαγωγικής συμπεριφοράς με τον «λαϊκισμό» μπορεί να παίρνει γκροτέσκα χαρακτηριστικά, οδηγώντας όχι σε κάποια δημοκρατική αναγέννηση αλλά στην υπεράσπιση του κυρίαρχου τεχνοκρατισμού. Δεδομένου ότι η ιλαροτραγωδία που ονομάζουμε σύγχρονη πολιτική πλαισιώνεται από πρόσωπα που βαφτίζουν «λαϊκιστή» οποιονδήποτε αμφισβητεί την τεχνοκρατική διαχείριση όλων των υποθέσεων – ενώ την ίδια στιγμή γνωρίζουμε ότι κινήματα «ποπουλίστικα» διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο άνοιγμα δημοκρατικών διόδων, όπως αναφέρει ο Christopher Lasch, μιλώντας για μια υποτιμημένη πλευρά της αμερικανικής ιστορίας – η συνολική απόρριψη του «λαϊκισμού» ως μια κατεξοχήν «απειλή για την ελευθερία» μπορεί να μην ευνοεί έναν συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων που θα εναντιώνεται στις κυρίαρχες πολιτικές τάξεις, αλλά τις νεοφιλελεύθερες εξουσίες, οι οποίες αυτοπαρουσιάζονται ως οι μοναδικές που μπορούν να εγγυηθούν προστασία και ευημερία, ενάντια στα «έκνομα άκρα». Η ταύτιση του λαϊκισμού με τη δημαγωγία μπορεί (άθελά της) να καλλιεργεί την αντίληψη ότι οι μάζες είναι επιρρεπείς στη δημαγωγία, ότι δεν μπορούν να αυτο-οργανωθούν και χρειάζεται πάντα να έχουν καθοδηγητές και εκπαιδευτές. Έτσι, ενισχύεται η ανάθεση του πολιτικού λόγου στα think tanks τα οποία αποτελούν τους βασικούς υπερασπιστές του κυρίαρχου παραδείγματος, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν ιδεολογική νομιμοποίηση στη λογική του μικρότερου κακού: εφόσον δεν γνωρίζουμε ή δεν μπορούμε να προϊδεάσουμε και να προεικονίσουμε τι θα σήμαινε μια αυθόρμητη και μή καθοδηγούμενη λαϊκή κινητοποίηση – η οποία μπορεί κρύβει κίνδυνους παρεκτροπής «στα άκρα» (μαζί και δημαγωγία) – τότε κι εμείς δεν μπορούμε ως άνθρωποι με όχημα το πείραμα, τον Λόγο, τον ελεύθερο στοχασμό να απαντήσουμε στα τρέχοντα προβλήματα, δίνοντας μια λύση. Το μόνο που μας απομένει είναι απλά να νομιμοποιούμε την «σιγουριά» που μας παρέχει η υφιστάμενη κοινωνική θέσμιση. Είναι αναγκαίο λοιπόν να υπάρξει μια πιο σφαιρική κριτική στον λαϊκισμό γενικότερα, η οποία δεν θα εγκλωβίζεται στη σχηματική ταύτιση της λέξης αυτής με τη δημαγωγία, αλλά θα προσπαθεί να ορίσει πάνω απ’ όλα τί είναι ο λαϊκισμός, πώς εκδηλώνεται, τί μπορεί να προσφέρει και τί όχι, και πάνω απ’ όλα, πώς μπορεί μια δημοκρατική πολιτική να βρει απαντήσεις πάνω στα αδιέξοδά του."
http://www.respublica.gr/2017/03/column/umberto-eco-pericle-il-populista/
